Moederwond: wat is het en welk effect heeft het opgroeien met een emotioneel afwezige moeder?

Wanneer je steeds vastloopt in je leven, ligt de oorsprong van je probleem vaak in de moeder- en/of de vaderwond. Je houdt jezelf klein, op persoonlijk en professioneel vlak voel jij je tegengehouden en je ondervindt problemen in je relaties. In dit artikel deel ik met je wat de moederwond precies inhoudt, hoe je deze kunt herkennen en hoe je deze kunt helen.

De moederwond is de verwonding die ontstaan is in de verbinding met je moeder. Van je moeder leer je om je te verbinden met anderen én met jezelf. Zodat je niet alleen gezonde relaties kunt aangaan, maar ook echt met jezelf kunt verbinden. Hierdoor kun je dicht bij jezelf blijven. Op het moment dat je moeder je dit niet kan leren, spreken we over een moederwond.

Van je vader leer je omgaan met grenzen, daadkracht en vrijheid. En voor de vaderwond geldt hetzelfde. Als je vader emotioneel of fysiek afwezig is geweest, en je dit allemaal niet heeft kunnen leren, spreken we van een vaderwond.

De moederwond uitgelegd

Om het ontstaan van de moederwond goed uit te kunnen leggen moeten we even een sprong maken in de tijd, namelijk naar de tijd dat jij in de buik van je moeder zat.

Toen jij als kleine baby (foetus) in de buik van je moeder zat was je 100% afhankelijk van je moeder. Jullie waren met elkaar verstrengeld: haar lijf zorgde ervoor dat je kon groeien. Jullie zaten aan elkaar vast of anders gezegd jij zat in haar.  

Symbiose met je moeder

Hierdoor ben je, op dat moment, een deel van je moeder. Waardoor er een symbiose ontstaat: de één (foetus) kan niet zonder de ander (moeder) leven. Ook kun je als foetus nog niet onderscheiden wat nu van jezelf of van je moeder is. Alles loopt door elkaar. Als foetus ervaar je dus nog geen eigen identiteit waardoor je geen onderscheid kan maken welke emoties en gevoelens van jou of van je moeder zijn. Je voelt zowel de liefde van je moeder maar ook haar pijn. Hierdoor krijg je in de buik al veel meer mee dan je eigenlijk zou denken.

Zodra je bent geboren, word je lichamelijk gescheiden van je moeder. Maar om te overleven ben je nog steeds afhankelijk van je moeder. Je moeder is de enige met wie je 9 maanden intensief emotioneel en zintuigelijk contact hebt opgebouwd. Zodra je als baby wordt geboren, verlang je maar naar 1 ding: dat is je moeder. Zij is immers de enige die je kent.

Natuurlijke symbiose en gebrek aan ik-bewustzijn

Daarnaast is er nog (steeds) geen ik-bewustzijn bij jou als baby. Een ik-bewustzijn gaat over weten dat je bestaat als een uniek persoon. Dat je weet: “hé, dat ben ik, dit hoort bij mij en dat hoort bij de ander!”  

Dat ontwikkel je vanzelf. Je ziet dit ook bij baby’s, dat ze geen idee hebben dat bijvoorbeeld hun arm bij hun hoort. Zodra je zo’n 1,5 – 2 jaar oud bent herken je jezelf in de spiegel. Je ontwikkelt stap voor stap je ik-bewustzijn.

Niet alleen in de buik, maar ook na je geboorte heb je een natuurlijke symbiose met je moeder als baby. Waardoor je niet alleen haar liefde overneemt, maar ook haar pijnen en zorgen. Hierdoor kun je nog geen onderscheid maken tussen je eigen emoties en die van je moeder. Als je moeder emotioneel onstabiel is, heeft dit dus ook invloed op jouw emotionele staat van zijn.

Je leert wie je bent door je moeder

Als kind leer je dus stap voor stap wie je bent door wat je van je moeder (en je omgeving) leert. Je kunt jezelf als het ware zien in de manier waarop je moeder met jou omgaat. Door te kijken naar wat ze doet, wat ze zegt, en hoe ze zich voelt en reageert, leer je over jezelf. Dit gebeurt zowel door de woorden die ze gebruikt als door haar lichaamstaal. Dit zie je kleine kinderen ook doen. Ze zeggen en doen precies na wat hun ouder(s) voorleven. Zowel de positieve als de negatieve dingen.

Als je wordt gezien en mag zijn wie je bent, ontwikkel je positieve overtuigingen over jezelf en sta je later als volwassen stevig in je schoenen. Maar op het moment dat je moeder je niet (volledig) ziet en geeft wat je nodig hebt, ontwikkel je negatieve overtuigingen over jezelf en krijg je een negatief zelfbeeld.

Verderop in dit artikel kijken we hier dieper naar. Eerst nog even terug naar de tijd dat je als foetus in de buik van je moeder zat.

Je kent je moeder feilloos

In de buik heb je haar stem, hartslag, hoe ze beweegt, haar geur en ademhalingsritme leren kennen. Je kent en herkent haar dus feilloos, waardoor jij je met al je zintuigen op je moeder richt. Als kind heb je die verbinding met je moeder nodig, deze is van levensbelang. Want het is heel simpel: als er als baby niet voor je wordt gezorgd, wordt dit letterlijk je dood.

Doodsangst als je niet krijgt wat je nodig hebt

En dit is ook precies hoe baby’s het ervaren als ze niet krijgen wat ze nodig hebben. Ze ervaren een doodsangst: want als mama ze niet geeft wat ze nodig hebben, hangt hier letterlijk je leven vanaf. De hechting met je moeder is op dat moment van levensbelang. Je bent als baby dus volledig afhankelijk van je moeder zowel fysiek, sociaal als emotioneel.  

In een natuurlijke symbiotische relatie zorgt je moeder ervoor dat alle levensbehoeften van jou als baby worden vervuld zoals:

• voeding
• regeling van temperatuur
• lichamelijk contact (vastgehouden worden)
• gezien en begrepen worden in eigen behoeften
• geliefd worden
• contact (niet verlaten te worden)
• saamhorigheid
• gevoel om welkom te zijn en erbij te horen

Verbinden leer je van je moeder

De eerste verbinding die je in je leven hebt, is met je moeder, je zit immers in haar buik. Na je geboorte reik je als baby uit voor alle bovenstaande levensbehoeften. Zij is de enige die je kent, de enige die je nodig hebt. Als je moeder je hierin ziet en je kan geven wat je op dat moment nodig hebt, hecht jij je veilig aan je moeder. Hiermee leert zij je hoe je in je leven veilig kunt verbinden met anderen.

Maar op het moment dat jij naar je moeder uitreikt en je ontvangt niet of deels wat je nodig hebt, dan hecht je niet veilig. Op het moment dat je onveilig hecht aan je moeder leer je niet hoe je kunt verbinden met anderen. En hier heb je tot op de dag van vandaag last van.

Wanneer jij als kind steeds uitreikt (iets emotioneels vraagt) maar niets ontvangt, stop je uiteindelijk met uitreiken.  Dat is simpelweg wat er gebeurt. Je krijgt niet wat je nodig hebt, waarvan je als kind onbewust de schuld bij jezelf zoekt. Je gaat op zoek naar een manier zodat je om kunt gaan met hetgeen wat je niet krijgt. Zo ontstaan overlevingsmechanismen.  

Hechting en de moederwond

Voor we daarop verder gaan eerst nog even terug naar de hechting. Vanuit hoe jij je met je moeder hebt kunnen verbinden (hechten) ontstaat een hechtingsstijl.

Deze hechtingsstijl laat zien op welke manier jij hebt leren verbinden en deze bepaalt hoe jij je in het verdere leven hecht aan andere mensen. Volgens de hechtingstheorie van John Bowlby zijn er 4 hechtingsstijlen:

• veilige hechting
• gedesorganiseerde hechting (onveilige hechting)
• afwerende (ambivalente) hechting (onveilige hechting)
• vermijdende hechting (onveilige hechting)

Wanneer je moeder er letterlijk is, en er aan onze behoeften voldaan kan worden (dat onze gevoelens begrepen en welkom zijn), voelen we ons veilig. Wanneer dit consequent gebeurt ontwikkelen we het vertrouwen dat we zullen krijgen wat we nodig hebben en wordt de wereld als een veilige plek ervaren. Dit noemen we ook wel veilige hechting.

Veilige hechting

Een veilige hechting is belangrijk voor je eigenwaarde. Wanneer je gevoelens en emoties ertoe doen, leer je dat jij ertoe doet. Je leert dat je waardevol bent, je gelooft in jezelf en je hebt een positief zelfbeeld. 

Ook geeft het een veilige basis: de veiligheid die je nodig hebt om de wereld in te trekken en die te ontdekken. Zodat je het vermogen krijgt om onafhankelijk te functioneren. Je hebt het dan niet nodig om steeds bevestiging van anderen te krijgen, maar je vertrouwt op jezelf. Je bent er diep van binnen van overtuigd dat je ertoe doet, dat je het kunt en dat je het waard bent.

Als je die veilige basis in jezelf voelt, ben je logischerwijs, ook niet bezig met het pleasen van anderen. Je hoeft je dan niet te focussen op het vervullen van de behoeften van anderen.

Onveilige hechting

Maar als jij je hecht aan een getraumatiseerde of emotioneel onbereikbare moeder, hecht jij je aan een persoon die je geen onvoorwaardelijke liefde kan geven. Je voelt haar pijn, je neemt deze over en je bindt daar je conclusies aan (overtuigingen). Je hecht je onveilig waardoor je (onbewust) negatief over jezelf gaat denken.

Je bent ervan overtuigd dat je er niet toe doet, dat je het niet goed doet (het is mijn schuld) en/of dat je het niet waard bent. Als je op die manier over jezelf bent gaan denken dan is het logisch dat je last hebt van pleasen, matige grenzen stellen, moeite hebt met verbinden en alles wat er in het rijtje bovenaan in het artikel wordt genoemd.

Wat is nu precies een moederwond?

De moederwond is een verwonding die is ontstaan in de verbinding met je moeder. Deze verwondingen ontstaan omdat je moeder niet in staat was om je te geven wat je emotioneel nodig had. Dit noemen we ook wel een emotioneel onbeschikbare of afwezige moeder.

Een emotioneel afwezige moeder is een getraumatiseerde moeder. Veel mensen vinden dit een heftig woord. Door onverwerkt trauma is het voor je moeder onmogelijk om haar eigen kind zelf wel te zien en onvoorwaardelijke liefde te geven. Het is voor haar onmogelijk om jouw emoties te zien of juist in te schatten, waardoor ze je emotioneel niet (altijd) kan geven wat je nodig hebt.

Emotioneel onbeschikbare moeder

Als we teruggaan in de generaties is het niet vreemd dat jouw moeder emotioneel onbeschikbaar was of is. In de tijd dat jouw moeder opgroeide, werd er niet gekeken naar emoties. Je moest als kind niet zeuren en gewoon doen wat er gezegd werd. Je moeder heeft waarschijnlijk zelf ook nooit geleerd hoe het is om emotioneel gezien te worden.

Dit betekent dat zij zelf ook een moederwond heeft opgelopen door het ontbreken van de verbinding met haar moeder (jouw oma). Wanneer ze zelf niet gezien en gehoord is door haar moeder, is het voor haar onmogelijk om haar eigen kind (dit ben jij) wel in liefde te ontvangen, te zien en te horen.

Verwonde moeders: generatie op generatie

Als we dan verder in de generaties kijken zien we dat de moeder van je moeder (jouw oma), ook emotioneel niet gezien is als kind. Oma heeft dus ook een moederwond waardoor ze jouw moeder niet in liefde kon ontvangen. En als we weer verder kijken in de generaties, dan zien we dat overgrootmoeder ook emotioneel onbeschikbaar was.

En zo wordt dit cyclus van verwonde moeders voortgezet van generatie op generatie. Het klinkt heel hard, maar wanneer jij jouw moederwond niet heelt, geef ook jij het weer door aan de volgende generatie. En dat zijn jouw (toekomstige) kinderen. Het stopt pas op het moment dat er een vrouw opstaat, zich hier bewust van wordt, dit stuk heelt en het zelf anders gaat doen.

De reden waarom een moeder emotioneel afwezig is

Er zijn verschillende redenen waarom een moeder emotioneel niet aanwezig kan zijn. Als ik het heel simpel uitleg dan betekent het dat je moeder er met haar gedachten niet helemaal bij was.

Waardoor zij, wat jij nodig had niet kon zien of niet kon geven. Je moeder was emotioneel afwezig. Er zijn verschillende redenen te noemen waarom een moeder een emotioneel afwezig is:

• Het gezin was te groot of te druk, er waren bijvoorbeeld veel kinderen of kinderen die veel aandacht nodig hadden waar ze voor moest zorgen (maar ook een zieke partner of ouders).
• Ze werd overweldigd of er was heel druk door praktisch zaken of zorgen aan haar hoofd zoals steeds weer verhuizen, combinatie werk/gezin, alleenstaande moeder, school afmaken, geldzorgen, affaire etc.
• Ze was verdrietig of in de rouw om een overleden kind, miskraam, overleden ouders/partner/vriendin.
• Ze was mentaal uit balans, depressief of emotioneel instabiel.
• Ze heeft te kampen met narcistische wonden of een andere persoonlijkheidsstoornis waardoor ze te druk was met zichzelf.
• Jullie werden door omstandigheden gescheiden: oorlog, couveuse, je werd opgeëist of opgevoed door je oma.
• Ze wist niet hoe ze moeder moest zijn en was bang dat ze het verkeerd zou doen.
• Ze heeft nooit een hechting met haar eigen moeder gehad waardoor ze simpelweg niet weet hoe het moet.
• Ze was bang om je te verwennen, dus behandelde ze je koeltjes. Of juist heel bang om liefde te tonen, omdat ze zich überhaupt aan niemand kon binden.
• Ze was doodmoe, uitgeput of lichamelijk ziek.
• Alle aandacht ging naar haar emotionele situatie.
• Ze was letterlijk afwezig door ziekenhuisopname, werken, vakanties.
• Ze was emotioneel verdoofd door medicatie.
• Ze was zelf nog een kind.

Onze oma’s hadden geen keuze

En zo zijn er nog vele redenen te noemen. Als we kijken van generatie op generatie en we bekijken de generatie van onze oma’s dan zien we dat de meeste vrouwen uit deze tijd geen keuze hadden.

Ze konden niet leren, kregen bijna elk jaar een kind tot de dokter zei dat het niet meer mocht. Het leven overkwam hem. In 1919 kregen vrouwen pas actief stemrecht en 40 jaar geleden was het nog heel gewoon dat je als vrouw thuisbleef als je kinderen kreeg.

Kortom, de meeste vrouwen uit de generaties boven ons hebben niet kunnen kiezen wat zij graag wilden. Het leven overkwam hen en ze maakte er vaak maar het beste van. Niet zeuren en gewoon aanpassen was heel normaal. Hier hebben de generatie die hierna kwamen tot op de dag van vandaag nog last van.

Jij zat ook in de buik van je oma

Het eitje waar jij als kind uitgekomen bent, zat al in de buik van je moeder toen zij zelf een foetus was van ongeveer 5 maanden oud. Op dat moment zat zij nog in de buik van je oma.

Dit betekent logischerwijs dat jij ook in de buik van je oma hebt gezeten. En met de wetenschap van nu, weten we dat de gevoelens en emoties van je oma, hierdoor ook van invloed zijn op jou.

Interessant hè?!

De gevolgen van de moederwond

Wanneer je bent opgegroeid met een emotioneel afwezige moeder zie je, totdat je dit heelt, dagelijkse de effecten hiervan in je leven.

Je hebt manieren (overlevingsmechanismen) ontwikkeld om de goedkeuring van anderen te krijgen die je van je moeder nooit hebt gekregen. Je probeert dus op een bepaalde manier gezien te worden door anderen. Belangrijk om te weten is dat dit proces zich onbewust afspeelt.

Het is niet zo dat je denkt, ik ga nu even pleasen want dan krijg ik de goedkeuring van een ander. Wat er wel gebeurt is dat je de goedkeuring en het gezien worden van je moeder nooit gekregen hebt, waardoor je negatief over jezelf bent gaan denken en diep van binnen één of meerdere van de volgende overtuigingen hebt:

• ik doe er niet toe
• ik doe het niet goed
• het ligt aan mij
• ik vraag te veel
• mijn behoeften zijn te groot
• niemand houdt van mij
• ik ben het niet waard

Je hebt een overlevingsmechanisme ontwikkeld …

Je bent niet alleen op een negatieve manier over jezelf gaan denken, je hebt ook een mechanisme ontwikkeld in de hoop dat je wel werd gezien, op een andere manier goedkeuring kreeg of om de pijn van de afkeuring niet te voelen.

Enkele voorbeelden van overlevingsmechanismen zijn:

• pleasen
• perfectionisme
• zoeken van bevestiging
• verlatingsangst
• matige grenzen aangeven
• aanpassen of wegcijferen

Door iets voor een ander te doen, kreeg je misschien wel erkenning. Werd er misschien gezegd: “Marieke helpt altijd zo lief mee, Tessa staat altijd voor je klaar, Denise is overal wel voor te porren”. Op dat moment voelde jij je goed, ondank dat jij jezelf compleet aan het wegcijferen was (of bent).

Helen van de moederwond

Wanneer je niet meer wilt leven vanuit je overlevingsmechanismen is de eerste stap in je helingsproces: stoppen met hopen. Stop met hopen dat je de erkenning, de liefde, het begrip en gezien worden gaat krijgen van een ander.

Stoppen met hopen en verwachten dat je ouders zullen veranderen. Je zult je ouder in alles wat ze je gegeven hebben (ook de dingen waar je niet om hebt gevraagd) moeten aannemen. Ze volledig accepteren wie ze zijn met alles wat ze je wel en wat ze je niet gegeven hebben.

Ik weet dat dit niet eenvoudig is, zeker als er vreselijke dingen gebeurt zijn. Je kunt niet meer van je ouders verwachten, ze hebben gegeven wat ze in hun kunnen had. Meer is er niet, meer wordt het niet.

Als je stopt met verwachten dat ze je het gaan geven, stop je met hopen. Want met hopen dat een ander je het gaat geven, gaat je probleem niet opgelost worden. Als je stop met verwachten kun je zelf de verantwoording pakken en het aan jezelf gaan geven. Hiermee pak je de verantwoordelijkheid voor jouw leven.

Goedkeuring zoeken

Zolang jij je ouders niet kunt aannemen, kunt laten zijn wie ze zijn, blijf je erkenning zoeken. Door in je overlevingsmechanisme te stappen hoop je (onbewust) op erkenning van de ander. Die ga je niet krijgen. Die moet je ook niet willen krijgen. Die mag je jezelf gaan geven. Of beter gezegd: als je dit wilt helen, moet je jezelf dit gaan geven.

Hoe ik dit zelf geheeld heb en hoe ik hiermee met mijn klanten werk is volgens volgende stappenproces:

1. Inzicht
2. Herkennen
3. Veranderen.

Inzicht

Voordat je überhaupt iets in je leven kunt veranderen zul je moeten begrijpen waarom je doet wat je doet. Je moet kunnen begrijpen waarom je nu, op deze leeftijd, vastloopt in patronen zoals pleasen of moeite hebben met grenzen aangeven.

Met mijn klanten kijk ik naar: wat is nu je probleem, waar komt dit precies vandaan en welk effect hebben de situaties uit je jeugd (de moederwond, maar ook andere situaties) te maken met je huidige problemen. We sporen de overtuigingen die jij daardoor over jezelf hebt ontwikkeld op en koppelen deze aan het verleden én aan het heden.

Hierdoor is het geen moeilijk psychologisch verhaal meer, maar je gaat echt snappen waarom je nu toch steeds doet wat je doet. Zoals mijn klanten zeggen: “het is nu eindelijk logisch, ik snap precies hoe het zit”.

Herkennen

Het is zinvol om precies te weten waarom je doet wat je doet en dit logisch aan elkaar geknoopt te zien tot één geheel. Maar je hebt er verder niets aan als je deze informatie niet in de dagelijkse praktijk kunt herkennen. En dit is wat bij veel vrouwen gebeurt.

Ze weten wel dat ze last hebben van de moederwond of van overtuigingen die ze opgedaan hebben in hun leven, maar op het moment dat ze daadwerkelijk zichzelf opzijschuiven of ja zeggen in plaats van nee, herkennen ze het niet direct.

Pas een tijdje later gaat er een belletje rinkelen dat ze nu weer zichzelf hebben aangepast. Daarmee komt ook direct het verwijt: ik kan toch ook nooit eens een keer voor mijzelf opkomen of nee zeggen.

In de herkenningsfase leer je om uit dit zelfverwijt te komen (het draagt namelijk nergens aan bij!) en leer je om precies het moment dat jij in je overlevingsmechanisme (zoals pleasen) te herkennen. Zodat je later in de veranderfase op dat specifieke moment een andere keuze kunt maken.

In de herkenfase komt ook een stuk erkenning om de hoek kijken. Je zult merken dat je zachter wordt, voor jezelf en voor de ander. Dat je begrijpt waarom de dingen in je leven gegaan zijn zoals ze gegaan zijn (zonder situaties goed te praten), je gaat aan de slag met de 10 basisregels voor meer zelfliefde en je duikt in je familiesysteem. Herkennen en erkennen gaan dus echt hand in hand.

Veranderen

Pas op het moment dat je de logica tussen jouw emotionele wonden uit je jeugd en je huidige problemen kunt zien, je mechanismen op het juiste moment kunt herkennen, dan pas kun je denken aan veranderen.

Veranderen start met andere keuzes maken dan je nu maakt. Alleen kun je pas andere keuzes maken als je weet hoe dit moet en als je weet op welk moment je dit kunt doen. Daar focussen we op in de veranderfase. Doordat je nu weet waarom je doet wat je doet (hallo inzicht en logica), je jezelf ook die erkenning kunt geven én je dit allemaal op het juiste moment kunt herkennen, dan kun je gaan veranderen. En veranderen betekent dat je leert om andere keuzes te maken. Leer om je niet steeds weer te laten leiden door de oude overtuigingen en gedachten die ontstaan zijn uit je moederwond.

Jezelf wezenlijk leren zien

Je gaat jezelf dus wezenlijk zien. Jij gaat jezelf de erkenning geven die je al die jaren zo graag van je moeder had willen krijgen én die je bent gaan zoeken bij anderen.

Als je hier zelf mee aan de slag wilt help ik je hier met liefde mee. Zowel in mijn 1:1 begeleiding als in mijn online programma Master Your Life ga jij aan de slag om dit stuk in jezelf te helen en jezelf nu eindelijk die erkenning te geven die je steeds bij anderen zoekt.

Je stopt met goedkeuring bij anderen zoeken en je rekent af met al die irritante patronen die steeds terug blijven komen, omdat je emotioneel niet gezien bent. Ook kun je aan de slag met de online cursus over emotioneel afwezige ouders, waarin we nog dieper duiken in deze materie.