De vaderwond: wat zijn de gevolgen van een emotioneel afwezige vader?

Naast de moederwond is het ook mogelijk dat je te maken hebt met de gevolgen van een verwonding die ontstaan is door de verbinding met je vader: de vaderwond.

Je moeder is de eerste persoon die je leert kennen doordat je (in principe) 9 maanden in haar buik zit. Je moeder leert je verbinden in het leven, waardoor je gezonde relaties aan kunt gaan. Zowel met anderen als met jezelf.

Van je moeder krijg je feminiene dus vrouwelijke eigenschappen mee. Van je vader krijg je juist masculiene dus mannelijke eigenschappen mee. Je vader heeft dus een hele andere functie in jouw leven als ouder. Van hem leer je begrenzen, daadkracht en richting geven.

Een vaderwond is de verwonding die ontstaat in de verbinding met je vader. Dit kan komen omdat je zonder vader bent opgegroeid, omdat hij in je jeugd vertrokken is of omdat hij emotioneel niet beschikbaar was. Hierdoor heb je onder andere moeite met het omgaan met grenzen, heb je last van bewijsdrang, moeite met het omgaan met autoriteit, niet gegrond zijn en/of passiviteit (gebrek aan ambitie).

In dit artikel duiken we helemaal in de vaderwond. We kijken naar: wat is precies de vaderwond, hoe kun je deze herkennen en hoe kun je deze helen.

Verschil tussen vader en moeder

Wanneer je een gezin met kinderen in gedachten neemt, zie je al snel het verschil in de rolverdeling tussen een vader en een moeder. Stel een kind wil leren fietsen zonder zijwieltjes:

Moeder: is bezorgd, wil dat het kind een helm op doet, armbeschermers aan doet en zegt wel 3x “wel voorzichtig doen hè lieverd”. Ze heeft de zijwieltjes er liever nog niet vanaf. Als vader deze er toch af haalt en gaat oefenen met het kind, klopt het hart van moeder als een malle bij elke mogelijke valpartij die er maar lijkt te gebeuren.

Haar gedrag is logisch te verklaren. Haar functie is leren verbinden, warmte en liefde geven. De functie van vader is anders. Kijk maar naar wat de vader doet in het voorbeeld.

De rol van vader

Vader: hij gaat het samen aan. Het zet het kind op het fietsje, moedigt het kind aan (ook als het kind het eng vindt) en vervolgens laat hij het kind los. Hij geeft het kind de mogelijkheid om te proberen, leert het weer opstaan als het gevallen is en stimuleert het nog een keer te proberen.

Het kind leert dat hij het kan, dat papa hem altijd aanmoedigt en stimuleert. Het kind krijgt vertrouwen in zichzelf en leert in vrijheid het leven te onderzoeken. Ook leert het daadkrachtig zijn.

Waar moeder voorzichtiger is, laat vader het gemakkelijker los en leert het kind verantwoordelijkheden. Want op het moment dat je heel goed weet wat je wel en wat je niet kunt doen (=grenzen leren), durf je ook vrijer de wereld in te gaan.

Dan durf je dingen te proberen, heb je de moed om je ambities na te leven, prestaties te leveren en doelen te bereiken.

Bewijsdrang naar je vader toe

Wanneer je dit niet meekrijgt van je vader zul je dit merken omdat je verzeilt raakt in bewijsdrang. Je hebt de behoefte om jezelf te bewijzen. Je komt enorm in de mannelijke energie terecht van hard werken en oplossingsgericht zijn (om te laten zien dat je goed genoeg bent), alles alleen willen doen (om jezelf te bewijzen) en/of alles op wilskracht beslissen.

Het betekent niet dat je niet succesvol bent. Je kunt juist heel succesvol zijn. Anderen geven je deze waardering vaak ook. Dat voelt fijn én tegelijkertijd is dat niet voldoende. Van binnen blijf je ontevreden.

Het is nooit goed genoeg, omdat je die erkenning nooit van je vader hebt gekregen. Deze zoek je onbewust, maar vind je niet. Door het missen hiervan blijf je zoeken naar erkenning in andere dingen zoals werk, (sport)prestaties, maar ook in relaties en vriendschappen. Dat wat je hebt, is nooit goed genoeg, het moet meer en/of beter.

Op zoek naar de erkenning en goedkeuring van je vader

Je hebt als kind geleerd dat je je moet bewijzen om gezien te worden, nou dat zul je dan ook doen. Je bent bijna niet meer te stoppen. Hieruit ontstaat bijvoorbeeld ook werkverslaving. Je moet en zal je bewijzen dat je het kunt. Je kunt niet meer stoppen met hard werken totdat je de erkenning (van je partner, baas, omgeving) krijgt.

In de kern wil je je eigenlijk helemaal niet bewijzen naar je omgeving. Ten diepste ben je eigenlijk op zoek naar de goedkeuring en erkenning van je vader. Dat is ook de reden waarom je na het behalen van een bepaald doel niet tevreden bent en er gelijk weer een volgend doel is. Je zoek naar de erkenning van je vader (die je niet krijgt en niet vindt). En zo ga je maar door en door en door.

Snelheid is niet voelen: vluchten van de pijn

Daarnaast is het zo dat steeds maar door en doorgaan ervoor zorgt dat je in het harde stuk blijft. Als je in snelheid bent, kun je niet voelen. Vertragen betekent wel voelen. Als je gaat vertragen en gaat voelen, kom je de enorme pijn van het niet gezien zijn door je vader tegen. Dit wil je voorkomen. Dus blijf je in de snelheid.

Zo werkt het met alle verslavingen. Je verdooft jezelf als het ware met hard werken, alcohol, eten, gokken etc. zodat je niet hoeft te voelen. En in dit geval de pijn van het gemis van je vader niet hoeft te voelen.

Gebrek aan daadkracht en ambitie

Het kan ook zijn dat je juist in het tegenovergestelde beland op het moment dat je niet van je vader hebt gekregen wat je nodig hebt. Je komt dan ook in het stuk: het is toch nooit goed genoeg terecht. Ook jij voelt die ontevredenheid, maar het uit zich in ander gedrag. In plaats van dat je gaat vechten kom je in de verslagenheid terecht. Je wordt passief.

Je voelt je zwak, bent kritisch op jezelf, weinig zelfvertrouwen en je gaat je afhankelijk van de ander opstellen. Dit kun je terugzien in afhankelijkheid in een liefdesrelatie bijvoorbeeld in emotionele, financiële of fysieke afhankelijkheid.

Je gelooft niet dat je het alleen aan kunt, je mist de daadkracht. Je mist de ambitie en daadkracht om je doelen te bereiken. Je hebt het simpelweg niet van hem geleerd.

Je snel afgewezen voelen

Ook kan het zijn dat je je snel afgewezen voelt en je geen steun ervaart (bijvoorbeeld van je partner of je collega’s). Je voelt je niet geliefd en het lukt je niet om eigen keuzes te maken omdat je niet gegrond bent. Van je moeder leer je verbinden en van je vader leer je gegrond zijn: stevig staan in het leven. Als je stevig staat in het leven weet je wat je wilt.

Je hebt van je vader nooit deze steun gehad waardoor je moeite hebt stabiel in het leven te staan. Je bent gevoelig voor de meningen van anderen waardoor je eigenlijk niet op je eigen koers vaart (je weet vaak helemaal niet wat je koers is). Bij elke kleine tegenslag ben jij weg omdat je niet geleerd hebt om stevig te blijven staan en het aan te gaan.

Uithalen naar de ander

Wat je wel doet, is uithalen naar de ander. Het uit zich als ontevreden in je leven: je man helpt je niet goed genoeg in het huishouden, je collega’s lopen altijd de kantjes ervan af etc.

Je vader stimuleert je om te zijn wie je bent. Hij helpt je in het vormen van je authenticiteit. Wanneer jij niet twijfelt aan jezelf en kunt “zijn” zul je ook merken dat je andere mensen aantrekt of dat jij je niet meer druk maakt om het gedrag van de ander. Je kunt de ander dan ook gewoon zichzelf laten zijn.

Als je dit niet geleerd hebt dan waai je gemakkelijk met alle winden mee, je hebt geen idee wie je zelf bent omdat je je steeds maar aanpast om gezien te worden.

Gezonde grenzen stellen

Een andere functie van de vader is begrenzen. Niet zo heel vreemd als je even terug de oertijd in gaat. De mannen beschermden het gezin zodat de vrouwen er in alle veiligheid voor de kinderen konden zijn om ze te voeden, liefde te geven en voor ze te zorgen.  

Van je vader leer je begrenzen. Grenzen leren je om goed voor jezelf te zorgen. Je beschermt jezelf als het ware als jij gezonde grenzen kunt stellen. Gezonde grenzen zorgen ervoor dat je niet doorslaat en je eigen koers blijft varen.

Vrijheid

Van je vader krijg je meer dan alleen begrenzen. Je vader geeft je ook vrijheid. Hij leert je de wereld in te gaan. Wat moeders vaak eng (en zelfs onverantwoord vinden), zijn vaders juist voor te porren of laten het gebeuren.

Begrenzen en vrijheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dankzij de duidelijke grenzen kun je je vrij bewegen, de wereld ontdekken. Je weet wat je wel en niet wilt. Je kunt in alle veiligheid ook deze grenzen verleggen, waardoor je weer kunt groeien. Dan kun je je ambities waar maken en je doelen behalen.

Moeite met autoriteit

Wanneer je steeds vastloopt in je baan omdat je gedoe hebt met je leidinggevende/baas of wanneer je schopt tegen regels en autoriteit, is dat vaak een uiting van de vaderwond.

Van je vader leer je, door het stellen van de grenzen, ook omgaan met autoriteit. Je vader staat letterlijk boven je. Hij is de grote en jij bent de kleine. Als dit, bijvoorbeeld door een afwezige vader of parentificatie, niet zo is geweest, heb je nooit geleerd om iemand boven je te hebben.

Een natuurlijke rangorde

Er is in een gezin, in een bedrijf en op een school een natuurlijke (rang)orde. Wanneer jouw vader fysieke of emotioneel afwezig was, is de kans groot dat jij niet geleerd hebt om gezond om te gaan met deze (rang)orde. We zien dan vaak dat jij niet echt kind hebt kunnen zijn, maar op de stoel van je vader bent gaan zitten.

Totaal niet bewust, maar je bent wel verschoven in je familiesysteem. Je hebt daardoor niemand boven je gehad en niet geleerd om om te gaan met rangorde. Dit is waarom jij steeds schopt tegen regels, gedoe hebt met hogere boven je op het werk of moeite hebt met autoriteit.

Dit is wat je vader je geeft

In een gezonde relatie met je vader zul je van hem geleerd hebben hoe begrenzing, omgang met autoriteit, daadkracht, ambitie, doelen bereiken, gegrond zijn, authentiek zijn en stevig staan werkt. Je hebt je vader letterlijk achter je gevoeld als kind. Je kon op hem bouwen, hij was jouw rots in de branding en stimuleerde je om de wereld in te gaan.

Wanneer je vader vaak afwezig of misschien wel helemaal niet aanwezig was, dan heb je dit allemaal niet van hem geleerd. Het kan zijn dat je vader is overleden toen je jong was, dat hij veel weg was voor werk, dat hij jullie verliet toen je net geboren was of later in je leven omdat hij een andere vrouw tegenkwam, dat hij altijd op zijn werkkamer zat of dat hij ernstig ziek was.

Gevolg van een afwezige vader

Ook wanneer je vader niet consistent aanwezig was leerde je dat je niet op hem kon bouwen. Bijvoorbeeld als je vader altijd tot laat werkte of op uitzending ging voor zijn werk. Of je vader nu fysiek en/of emotioneel totaal of deels afwezig was, je hebt hem én alles wat je van hem zou moeten leren gemist.

Het kan hierdoor ook zijn dat je een boosheid voelt naar je vader, waardoor je alle mannen zo bent gaan zien. Je vertrouwt mannen niet (want je vader was immers ook niet te vertrouwen), je vindt ze waardeloos, sukkels of lozers. Dit is allemaal woede die voortkomt uit het verdriet van het opgroeien met een (emotioneel)afwezige vader dat je projecteert op andere mannen.

Je gaat erkenning zoeken bij je vader

Een ander gevolg is dat je juist erkenning gaat zoeken. De erkenning die je nooit van je vader hebt gekregen.

Ook kan het zijn dat je door de vaderwond juist in destructieve of ongezonde relaties terechtkomt. Je zoekt in een man (of vrouw) juist wat je vader je gaf. Hij of zij doet in de kern precies hetzelfde als jouw afwezige vader deed. Jouw partner ziet je niet, geeft je geen steun, is emotioneel onbereikbaar, niet in staat om met zijn/haar gevoelens om te gaan, geeft je geen veiligheid en je kunt niet op hem (of haar) bouwen. De geschiedenis herhaalt zich.

Het is daarom ook interessant om te kijken naar de overeenkomsten tussen jouw relatie (of relaties) en de relatie van je ouders. Welke overeenkomsten kun je vinden? 

De vader met de hoge lat

Wanneer je een vader hebt, die de lat enorm hoog legt, geeft dit een onveilig gevoel. Deze hoge lat geeft de overtuiging: ik doe het niet goed of ik doe het niet goed genoeg. Of nog intenser: ik ben niet goed of ik ben niet goed genoeg.

Wanneer je als kind al jong leerde dat je aan een bepaald plaatje moest voldoen én dat je pas de goedkeuring van papa kreeg als je daaraan voldeed, is super onveilig. Hierdoor ontstaat faalangst of prestatiedrang: de eeuwige drang om te bewijzen dat je wel goed genoeg bent.

Je leert dat je vader er voorwaardelijk is in plaats van onvoorwaardelijk. Hij en zijn goedkeuring zijn er alleen als je voldoet aan een bepaalde voorwaarde of standaard. Anders kun je niet bij hem terecht.

Grote behoefte aan duidelijkheid waardoor je vlucht in spiritualiteit/religie

Wat nog interessant is om te benoemen is dat wanneer je uit verbinding bent met je vader, je regels en houvast mist in je leven. Hij leerde je begrenzen: wat doen we wel en wat doen we niet. Je leerde door hem je authentieke ik ontwikkelen: wie ben ik eigenlijk?

Wanneer dit niet plaats heeft gevonden ga je op zoek naar een manier om wel die houvast te krijgen. Je ziet dan ook dat vrouwen zich op latere leeftijd bekeren tot een geloof of hun vastigheid zoeken in spiritualiteit. Met een beetje spiritualiteit is niets mis, alleen bij deze vrouwen zie je ineens een enorme omslag. Ze halen hun bestaansrecht uit het geloof of de spiritualiteit. Gaan een God of goeroe aanhangen en zijn hier volledig van in de ban. Op het moment dat deze vrouwen met zichzelf en hun vaderwond aan de slag gaan, zie je dat het geloof of de spiritualiteit weer afneemt. Het was een vlucht en geen intrinsieke keuze.

Helen van de vaderwond

De eerste stap in het helen van de vaderwond is stoppen met hopen dat je van hem erkenning gaat krijgen. Je hebt dingen gemist in je jeugd door zijn (emotionele)afwezigheid. Hierdoor ben je je op een bepaalde manier gaan gedragen, in de hoop de erkenning wel te krijgen of om de pijn van de afwijzing niet te hoeven voelen. Je bent hierdoor in overlevingsmechanismen terechtgekomen. En deze zorgen ervoor dat je vastloopt in je leven.

Zonder dat we het vaak door hebben zoeken we naar de erkenning die we van onze vader niet gehad hebben. Stop met hopen dat je deze erkenning gaat krijgen. Onderzoek in welke situaties jij zo ontzettend op zoek bent naar erkenning van anderen. Want op deze momenten handel jij vanuit de vaderwond.

Inzicht krijgen in het effect van de vaderwond

Wat je te doen hebt, is het inzicht krijgen wat het effect van de vaderwond in jouw leven is. De momenten dat de vaderwond spreekt, te herkennen zodat je niets steeds de bevestiging en erkenning bij een ander zoekt, maar dat jij jezelf deze gaat geven.

Naast het stoppen met hopen heb je voor jezelf te erkennen dat je je vader zo ontzettend gemist hebt in het leven. Doordat hij er emotioneel niet voor je was, heb je simpelweg bepaalde vaardigheden niet geleerd in het leven. Dat is verdrietig. Erken dat je hem gemist hebt, zowel vroeger als in je huidige leven.

Kortom: Zodra jij precies weet op welk moment jouw vaderwond speelt, dan kun jij actief de keuze maken om te stoppen met jezelf te bewijzen (of juist ondergeschikt te houden), jezelf de erkenning te geven die je op dat moment nodig hebt en niet meer in die overlevingsmechanismen te stappen.