Moeite met autonomie: vind je het lastig om autonoom te zijn?

Autonomie is niet hetzelfde als doen wat je wilt. Autonoom zijn betekent dat je trouw bent aan jezelf. Je maakt keuzes die bij jou passen en je neemt daar ook verantwoordelijkheid voor. Dit geeft je vrijheid en rust. Veel vrouwen vinden het lastig om autonome keuzes te maken. Ze twijfelen over alles, vragen anderen voortdurend om bevestiging en voelen zich snel schuldig.

Gebrek aan autonomie heeft een duidelijke oorzaak: je hebt als kind niet geleerd om op jezelf te vertrouwen. Dat is pijnlijk, maar het kan veranderen. In dit blog leg ik uit waarom autonomie belangrijk is, waarom het soms zo moeilijk is om autonome keuzes te maken en hoe je stap voor stap weer het stuur van je leven terugpakt.

Waarom is autonomie belangrijk?

Autonomie betekent dat je jezelf kunt zijn en keuzes maakt die bij jou passen. Je neemt verantwoordelijkheid voor je eigen leven en vaart je eigen koers, zonder je steeds te laten leiden door verwachtingen of meningen van anderen. Bij elke keuze zie je de consequentie, positief en negatief, en draag je die zelf. Het draait dus om trouw zijn aan jezelf, voelen wat jij nodig hebt en daar ook naar handelen.

Autonomie is een basisbehoefte. Psychologen noemen autonomie naast verbinding en competentie als een van de drie dingen die mensen nodig hebben om zich goed te voelen. Als er aan deze behoefte wordt voldaan, voelen we ons gemotiveerd, energiek en tevreden.

Maar wanneer anderen steeds beslissingen voor je nemen of wanneer je nauwelijks invloed hebt op je situatie, ontstaat er stress en zelfs burn‑out. In relaties merk je dit doordat je op eieren loopt of jezelf verliest in pleasegedrag. Op je werk herken je het als je weinig inspraak hebt over hoe je taken uitvoert of wanneer de regels zo strak zijn dat je je niet kunt ontwikkelen. Daarom is autonomie geen luxe. Het is essentieel voor je gezondheid en je relatiesr.

Hoe ontstaat een gebrek aan autonomie vanuit je jeugd?

Gebrek aan autonomie is geen karakterfout maar een overlevingsmechanisme uit je jeugd. Als kind leer je of jouw gevoelens en verlangens er mogen zijn. In een veilig gezin krijg je ruimte om ‘nee’ te zeggen, eigen keuzes te maken en verantwoordelijkheid te nemen. Bij veel vrouwen is dat niet gebeurd.

Misschien had je een controlerende ouder die alles voor je besliste. Misschien was je moeder angstig en hield ze je klein. Of je groeide op met een narcistische of slachtoffer‑ouder die je gevoelens en grenzen negeerde. Als volwassene zit je dan vast in patronen van pleasen, aanpassen en afhankelijkheid.

Dat maakt je moe, leeg en soms somber. Verandering begint bij inzicht en erkenning. Pas als je begrijpt waar je gedrag vandaan komt en je je veilig voelt om te experimenteren, kun je nieuwe keuzes maken.

Waarom is het zo lastig om autonome keuzes te durven maken?

Veel vrouwen worstelen met kiezen. Ze wikken en wegen, vragen vrienden of familie om advies en blijven toch twijfelen. Ze vrezen de reactie van anderen, zijn bang om iemand pijn te doen of zoeken goedkeuring. Vaak spelen er onbewuste angsten onder: de angst om de verkeerde keuze te maken, de angst om afgewezen te worden of de overtuiging dat jouw wensen niet belangrijk zijn.

De echte oorzaak ligt vaak in de jeugd. Misschien heb je geleerd dat jouw gevoelens overdrijven of onzin zijn. Je kreeg vooral goedkeuring als je deed wat anderen wilden. Je leerde je gevoelens te negeren en bevestiging buiten jezelf te zoeken. Ook maatschappelijke normen kunnen schuldgevoelens versterken.

Als je bent opgegroeid met het idee dat je eerst voor anderen moet zorgen, kan het moeilijk zijn om tijd en ruimte voor jezelf te nemen. Je gaat dan doorslaan in schuldgevoelens, leeft volgens de verwachtingen van anderen en cijfert jezelf weg.

Hoe merk je dat je weinig autonomie ervaart?

Er zijn verschillende signalen dat je weinig autonomie ervaart:

• Je twijfelt veel over wat je wil, voelt of nodig hebt.
• Je zoekt bevestiging bij anderen voordat je een beslissing neemt.
• Je past je automatisch aan zonder dat je bewust kiest.
• Je voelt je schuldig als je voor jezelf kiest.
• Je vindt het moeilijk om grenzen aan te geven of ze vol te houden.
• Je weet vaak niet wat je zelf voelt of nodig hebt.
• Je voelt je verantwoordelijk voor de emoties van anderen.

Als je je hierin herkent, is dat niet raar. Het betekent dat jouw autonome spier niet geoefend is. Het goede nieuws is dat je deze vaardigheid kunt ontwikkelen.

Wat is de oorzaak dat jij moeite hebt met autonome keuzes?

De belangrijkste oorzaak ligt in hoe je bent opgegroeid. In een gezin waar emoties niet welkom waren of waar jij moest voldoen aan de verwachtingen van je emotioneel afwezige ouders, leer je al vroeg dat jouw eigen wil er niet toe doet. Enkele voorbeelden:

• Controlerende ouder: alles werd voor je beslist. Je kreeg geen ruimte om eigen keuzes te maken en leerde dus niet om zelfstandig te handelen.
• Angstige ouder: je werd klein gehouden. Onbewust werd de boodschap gegeven dat de wereld gevaarlijk is. Dat maakt dat je nu snel denkt: “Ik kan dit niet” of “Ik moet oppassen”.
• Narcistische of autoritaire ouder: jij moest voldoen aan hun wensen. Buiten de kaders treden leidde tot afkeuring of grote consequenties. Je ontwikkelde de overtuiging dat jij niet mag bestaan buiten wat de ander wil.
• Slachtoffer‑ouder: deze ouder stelde zich voortdurend zielig op. Je voelde je verantwoordelijk voor hun geluk. Daardoor durf je nu niet voor jezelf te kiezen uit angst dat je de ander pijn doet.
• Onvoorspelbare ouder: soms warm en soms afkeurend. Je paste je continu aan, raakte het contact met jezelf kwijt en richt je op de stemming van de ander.

Vaak heb je geleerd dat er een gevoel van gevaar of schuld samengaat met het maken van een eigen keuze: “Als ik dit doe, stel ik iemand teleur”, of “als ik mezelf laat zien, word ik afgewezen.” Je leerde om je aan te passen aan de verwachtingen van anderen. Daardoor raakte je het contact met je eigen gevoelens en verlangens kwijt.

Wat zijn de gevolgen van een gebrek aan autonomie in je dagelijks leven?

Als je moeite hebt met autonome keuzes, merk je dat in je dagelijks leven op verschillende manieren:

• Je pleast voortdurend: je zegt sneller “ja” tegen anderen dan tegen jezelf.
• Je twijfelt veel en zoekt bevestiging, omdat je jezelf niet vertrouwt.
• Je voelt je vaak schuldig als je wel voor jezelf kiest.
• Je vindt het lastig om grenzen te stellen of vol te houden.
• Je raakt het contact met jezelf kwijt: je weet niet goed wat je wilt of wie je eigenlijk bent.
• Op de lange termijn kan dit leiden tot stress, burn-out, somberheid of angsten

Hoe ontwikkel je stap voor stap meer autonomie?

Herken je patroon

De eerste stap is bewust worden. Houd een week lang bij wanneer je jezelf aanpast, wanneer je bevestiging zoekt of wanneer je een gevoel wegdrukt. Schrijf het op zonder oordeel. Bewustwording is de basis van verandering.

Let de komende week op momenten waarop je:

• Ja zegt, terwijl je eigenlijk nee bedoelt.
• Twijfelt en eerst bevestiging vraagt aan iemand anders.
• Schuld voelt als je iets voor jezelf kiest.
  Noteer dit in een notitieboekje. Bewustzijn is stap één.

Neem mini‑keuzes

Autonomie kun je oefenen. Begin met kleine dingen die weinig risico dragen: wat wil jij eten? Welke film wil jij zien? Niet alles hoeft meteen groot te zijn. Door vaak te oefenen ga je merken dat er niets ergs gebeurt als jij kiest. Het is belangrijk om jezelf de tijd te gunnen.

Begin klein, bijvoorbeeld:

• Kies wat jij wilt eten vanavond, zonder eerst te vragen wat de ander wil.
• Beslis zelf welke film of serie je opzet.
• Zeg een keer bewust “nee” tegen een klein verzoek, en voel wat er gebeurt.
  Door dit vaak te doen, groeit je vertrouwen dat je het kunt.

Oefen met ‘nee’ zeggen

Zeg eens ‘nee’ tegen een klein verzoek. Kijk wat er gebeurt en vooral wat er niet gebeurt. Je wereld stort niet in. Zo leer je dat grenzen stellen veilig kan zijn.

Werk met je lijf

Je lichaam geeft signalen wanneer je spanning voelt of je jezelf wegcijfert. Door bewust te ademen, je voeten op de grond te voelen of even te bewegen, breng je jezelf terug in het moment. Dat helpt je om heldere keuzes te maken. Dit is geen zweverigheid, maar aandacht voor je eigen waarneming.

Begrijp je oorsprong

Onderzoek welke ouderfiguren jij had en hoe dat jouw autonomie beïnvloedt. Inzicht in je familiesysteem geeft richting voor verandering. Misschien herken je je in meerdere soorten ouders. Door te begrijpen waar jouw overlevingsmechanismen vandaan komen, kun je ze ook veranderen.

Vraag jezelf af: Hoe ging het vroeger thuis met keuzes maken?

• Mocht je zelf beslissen wat je wilde eten of dragen?
• Of bepaalden je ouders (te) veel voor jou?
  Schrijf dit eens op, zodat je ziet welke patronen je nu nog beïnvloeden.

Bouw vertrouwen op in jezelf

Autonomie vraagt vertrouwen in je eigen gevoel. Dat vertrouwen moet soms opnieuw worden opgebouwd. Begin met luisteren naar kleine signalen in je lijf, je intuïtie en je emoties. Als kind heb je misschien geleerd dat jouw gevoelens onzin zijn. Sta jezelf toe om weer op je innerlijke kompas te vertrouwen. Een autonoom leven betekent niet dat je alles alleen moet doen. Hulp vragen of sparren met een coach kan je veel brengen.

Wat als je niet meer weet wat je zelf wilt?

Dat is logisch als je jarenlang je eigen gevoelens hebt genegeerd. Door jezelf aan te passen ben je het contact met je gevoel kwijtgeraakt. Je kunt dit stap voor stap terugvinden. Begin met kleine keuzes en oefen met voelen wat jij lekker vindt, wat jou blij maakt en waar jij behoefte aan hebt.

Conclusie: waarom doet autonomie ertoe?

Moeite met autonomie gaat over dat je niet hebt geleerd om op jezelf te vertrouwen. Dat inzicht is pijnlijk, maar ook hoopvol. Wat je niet hebt geleerd, kun je alsnog leren. Autonomie is een fundamentele behoefte. Zonder autonomie raak je uitgeput, verlies je jezelf in relaties en ga je aan alles twijfelen.