Aantrekken en afstoten in relaties: Wat betekent dit voor jou?

Herken jij de dynamiek van afstoten en aantrekken in jouw relatie? Het is een dynamiek die zich vaak laat zien in de liefdesrelatie waar je in zit. Het gaat hierbij om de dynamiek waarbij de ene persoon afstand neemt en de ander juist dichter bij wil komen. 

In dit artikel gaan we kijken wat dit betekent en waarom jij hierin terecht komt. Je ontdekt dat deze dynamiek altijd ontstaat vanuit de emotionele wonden die in jou en je partner leven.

Wat is dat: aantrekken en afstoten?

Als je ooit verliefd bent geweest of in een relatie hebt gezeten, heb je deze termen misschien wel eens gehoord of gevoeld. Als we het hebben over ‘aantrekken’ in een relatie, bedoelen we dat je dichter bij je partner wilt zijn. Je zoekt toenadering, wilt meer tijd samen doorbrengen en je verlangt naar die diepe connectie.

Aan de andere kant is ‘afstoten’ het moment waarop je wat meer ruimte nodig hebt. Je trekt je een beetje terug en neemt wat afstand. Dat heeft niet altijd met je partner te maken, maar omdat je even wat tijd voor jezelf nodig hebt of je ruimte nodig hebt om dingen te verwerken.

In een gezonde relatie zit altijd een bepaalde vorm van afstoten en aantrekken. Het wordt een ander verhaal wanneer je doorschiet in deze dynamiek.

Ongezonde dynamiek van afstoten en aantrekken

In een ongezonde dynamiek krijgen ‘aantrekken’ en ‘afstoten’ vaak een extremere en meer destructieve vorm. Wanneer je merkt dat je constant naar je partner toe trekt, kan dit betekenen dat je afhankelijk bent. Je voelt je misschien onzeker wanneer je geen bevestiging krijgt en je eigenwaarde hangt af van de goedkeuring van je partner.

Aan de andere kant, als je in de afstotende beweging zit, vermijd je intimiteit of ben je bang om je echt aan iemand te binden. Je duwt de ander weg en laat hem of haar niet toe in je belevingswereld.

Dit kan komen door traumatische ervaringen die je hebt opgedaan in je leven of de diepgewortelde angst om verlaten of afgewezen te worden.

Je ziet hier ook dat deze dynamieken elkaar versterken. Als de een te claimerig is, dan gaat de ander in de afstotende beweging. Dat is een logische reactie.

Maar het grote gevaar is dat je in een relatie terecht komt waarin dit de waan van de dag is. Je draait continu in dezelfde cirkels en dat kan leiden tot veel pijn, misverstanden en verwarring.

Een voorbeeld uit de praktijk: Sara & David

Sara en David hebben al een paar jaar een relatie. In het begin waren ze onafscheidelijk, alles leek perfect. Maar na verloop van tijd werden er een aantal patronen zichtbaar die eerst niet zichtbaar waren.

Telkens wanneer Sara voelde dat David een beetje afstand van haar neemt – bijvoorbeeld wanneer hij zijn telefoonberichten niet onmiddellijk beantwoordde of plannen maakte zonder haar – wordt ze angstig en is ze obsessief op zoek naar zijn aandacht. Ze stuurt hem voortdurend berichtjes, belt hem op willekeurige momenten van de dag en vraagt constant om bevestiging van zijn kant.

David, aan de andere kant, voelt zich verstikt door Sara’s constante behoefte aan bevestiging. Hoe meer ze probeerde dicht bij hem te komen, hoe meer hij zich terugtrekt. Hij begint vaker laat van werk te komen, plant weekendjes weg met vrienden en bracht steeds meer tijd door buiten het huis om aan haar “behoeftige” gedrag te ontsnappen.

Daar kwam bij dat Sara dolgraag snel stappen wilde zetten in de relatie. Ze praat al over samenwonen of een huis kopen terwijl David het hier benauwd van krijgt. Het gaat hem veel te snel. Het liefste houdt hij de deur op een kiertje, zodat hij altijd weg kan. Dit triggert Sara omdat ze niet voldoende bevestiging krijgt.

Op deze manier ontstond er in de relatie een vicieuze cirkel. Sara’s angst om verlaten te worden (aantrekken) wordt gevoed door Davids terugtrekkende beweging (afstoten), en Davids behoefte aan ruimte en autonomie (afstoten) werd versterkt door Sara’s claimerige gedrag (aantrekken).

Dit met alle gevolgen van dien: er ontstonden ruzies. David en Sara reageerden beiden vanuit hun angst in gesprekken. Hun pijn had de overhand in wat er gebeurde.

Aantrekken en afstoten kun je niet los zien van bindingsangst en verlatingsangst.

Bindingsangst en de afstotende beweging

Bindingsangst is de angst om je aan iemand te binden. Dit is een angst die ontstaat door wat je eerder in je leven hebt meegemaakt. Denk aan: traumatische ervaringen of aan emotionele wonden die je hebt opgelopen in eerdere relaties. Wanneer je bijvoorbeeld in een relatie met een narcist hebt gezeten kan het zijn dat je zo beschadigd bent geraakt dat je binden spannend vindt.

Bindingsangst is een verdedigingsmechanisme. Het beschermt je tegen het ervaren van pijn of teleurstelling.

De beweging van afstoten in relaties heeft vaak een verband met bindingsangst. Wanneer je bindingsangst hebt, kun jij je in het begin sterk aangetrokken voelen tot je partner en volop genieten van je verliefdheid. Maar zodra de relatie serieuzer dreigt te worden, ontstaat er in jou een afstotende beweging. Dit is een manier om wat veilige afstand te bewaren en om te voorkomen dat je te kwetsbaar wordt.

Bindingsangst herken je bijvoorbeeld aan:

• Het vermijden van serieuze gesprekken over je toekomst of gevoelens
• Het uitstellen van keuzes over zaken als samenwonen of trouwen
• Vluchtgedrag waarbij je de relatie zomaar verbreekt
• Het creëren van afstand in de relatie door ruzie te maken (dit doe je niet bewust).

Let wel: de bindingsangst is er om je te beschermen. Maar tegelijkertijd is het ook verdrietig want je isoleert je van de ander. Je durft de echte, wezenlijke verbinding niet aan te gaan. Daar komt bij dat het voor je partner erg pijnlijk kan zijn.

Lees verder na dit blok

Verlatingsangst en de aantrekkende beweging

Verlatingsangst gaat over de diepe onderliggende angst om afgewezen te worden en alleen achter te blijven. Deze angst ontstaat ook vaak in je kindertijd. Het kan zijn dat je een ouder verloren bent, je ouders gescheiden zijn of één van je ouders heel onvoorspelbaar was. Dit soort gebeurtenissen kunnen ervoor zorgen dat je hypersensitief wordt voor signalen van afwijzing of verlating.

Verlatingsangst kan er in een relatie voor zorgen dat jij je enorm vastklampt aan een ander. Dit doe je vanuit de angst om achtergelaten te worden. Je zoekt continu bevestiging en geruststelling buiten jezelf. Je partner moet in feite steeds weer bevestigen dat jij niet alleen achterblijft. Verlatingsangst kan zich laten zien door:

• Een constante en overmatige behoefte aan bevestiging van de ander
• Jaloezie en bezitterig gedrag
• De angst om alleen te zijn
• Het gedrag van je partner interpreteren als afwijzing of afstand terwijl hier geen sprake van is.

Verlatingsangst kan veel impact hebben op de relatie. Je partner kan veel druk voelen om continu bevestiging te geven aan jou. Ook raakt het aan zijn of haar gevoel van autonomie.

Wat gebeurt er als er sprake is van afstoten en aantrekken?

Wanneer je in een relatie zit waarin er sprake is van aantrekken en afstoten kunnen er verschillende dingen aan de hand zijn.

Als eerste is het goed om te weten dat je in een toxische relatie kunt zitten. Wees dan op je hoede. Zit je bijvoorbeeld in een relatie met een narcist dan is de relatie letterlijk ongezond.

Het kan ook zijn dat je in een relatie zit die in de kern niet toxisch is, maar wel een relatie is waarin jij en je partner bepaalde patronen aan te kijken hebben. Nu kun je natuurlijk nooit dingen invullen voor je partner, dus focussen we op jou.

Je mag er van uitgaan dat de dynamiek van afstoten, aantrekken, verlatingsangst of bindingsangst is ontstaan in je kindertijd. Wat er ook is geweest of wat er ook speelde, je hebt emotionele wonden opgelopen. Wanneer je deze wonden in jezelf niet heelt neem je ze mee in je volwassen leven en dus in je relaties.

In feite zou je kunnen zeggen dat de dynamiek van afstoten en aantrekken ontstaat door de emotionele wonden van jou en je partner. Jullie reageren beiden vanuit een kindstuk op elkaar waardoor er primair en heftig op elkaar gereageerd wordt.

De gevolgen kunnen wel heel vervelend zijn voor je relatie. Denk aan:

• Je raakt emotioneel uitgeput. Door de constante cirkel van aantrekken en afstoten ben je continu bezig met het verdedigen van jezelf.
• Je raakt het vertrouwen in jezelf en je partner kwijt. En het lukt jullie beiden niet om dit te doorbreken.
• Je wordt onzeker omdat je elkaar in oude wonden pijn blijft doen.
• De intimiteit in jullie relatie wordt minder, omdat jullie beiden niet wezenlijk veilig zijn.

Toxische relaties, narcisme en de dynamiek van afstoten en aantrekken

Het is goed om in je achterhoofd te houden dat de dynamiek van afstoten en aantrekken ook voorkomt in toxische relaties. Wanneer je in een relatie zit met een narcist kom je in een cirkel waarbij eerste sprake is van lovebombing (aantrekken). Heeft de narcist je binnengehaald dan is daar de fase van devalutie (afstoten).

Een relatie met een narcist kan zeer toxisch zijn. Het patroon van aantrekken en afstoten is dan ontzettend verwarrend en kan je emotioneel en fysiek totaal uitputten. Om te weten of je te maken hebt met narcisme is het raadzaam om je hierin te verdiepen. Is er sprake van narcisme, dan is het verstandig om te overwegen of je in de relatie wilt blijven.

Wat zijn emotionele wonden?

De grote vraag: waarom reageren jij en je partner op deze manier op elkaar? Waarom zitten jullie samen in deze dans, die zich continu herhaalt. Waarom kun je niet bij jezelf blijven en hang je zo aan de ander? Of waarom vind je het zo benauwen als de ander te dichtbij komt?

De antwoorden op deze vragen verschillen per persoon. In een gezonde situatie heb je ook beiden je eigen stuk aan te kijken. Dit kan niemand anders voor je doen.

Overtuigingen en emotionele wonden

Diep van binnen hebben we allemaal emotionele littekens die zijn ontstaan doordat wat we meegemaakt hebben eerder. Deze littekens noemen we ook wel emotionele wonden. Aan deze emotionele wonden zijn we overtuigingen gaan koppelen zoals: ik ben niet goed genoeg, ik doe er niet toe, ik ben niet waardevol, ik mag mijzelf niet uiten.

Wanneer je deze wonden niet herkent of ziet bij jezelf neem je ze mee in je volwassen leven en in nieuwe relaties. De ruzies die je met je partner uitvecht, gaan over emotionele pijn die je in jezelf niet geheeld hebt.

Jezelf beschermen tegen pijn

Stel je voor dat je als kind vaak werd afgewezen door je vader. Je ervaart de pijn van afwijzing. Om dit niet te voelen ontwikkel je een overlevingsstrategie. Je schiet in je hoofd, gaat veel analyseren, zoekt goedkeuring bij een ander, vertoont pleasegedrag zodat je vader je niet meer afwijst of wordt juist heel rebels. Wat het ook is: je beschermt jezelf tegen de pijn. Je wilt de pijn niet meer voelen.

Kom je in een volwassen relatie zonder dit te helen dan zet je dit overlevingsmechanisme opnieuw in om de pijn van afwijzing niet te hoeven voelen. En dus houd je je partner op afstand om afwijzing te vermijden. Of je claimt je partner juist enorm omdat je bang bent dat hij of zij weggaat net zoals je eerder in je leven al eens in de steek gelaten bent.

Wat cruciaal is om te begrijpen, is dat deze reacties vaak onbewust zijn. Je beseft misschien niet dat je wordt geraakt in oude pijn. Het goede nieuws is dit: het kan namelijk anders!

Het is mogelijk om de dynamiek van afstoten en aantrekken te doorbreken

Het is mogelijk om deze dynamiek te doorbreken. Als eerste heb je in jezelf te achterhalen waarom je doet wat je doet.

Mijn kernboodschap is: als je snapt waarom je doet wat je doet, kun je het veranderen.

Ik werk dan ook altijd vanuit het principe inzicht → herkennen → veranderen.

Het doorbreken van de dynamiek van afstoten en aantrekken vindt z’n oorsprong in deze pijlers.

Je emotionele wonden in kaart brengen

Als eerste helpt het wanneer je jouw emotionele wonden, of diepgewortelde negatieve overtuigingen, in kaart brengt. Dit zijn overtuigingen die je gedurende je leven hebt gevormd en die je gedrag in relaties beïnvloeden. Denk aan kernovertuigingen zoals:

• Ik ben niet de moeite waard om van te houden.
• Ik ben niet genoeg voor iemand.
• Als ik te dicht bij kom, word ik afgewezen.
• Mensen zullen me uiteindelijk toch verlaten.
• Ik verdien geen stabiele, liefdevolle relatie.

Wanneer je bijvoorbeeld diep van binnen gelooft dat je uiteindelijk toch wordt afgewezen, is het logisch dat je de ander niet te dicht bij laat komen om jezelf te beschermen tegen verwachte pijn.

Aan de andere kant, als je overtuiging is dat mensen je uiteindelijk verlaten, kan dit leiden tot gedrag waarbij je voortdurend naar bevestiging zoekt, een vorm van aantrekken, uit angst voor verlating.

Lees verder na dit blok

Inzicht in je overlevingsmechanismen

Wat je tot nu met je partner gedaan hebt, is in de relatie zijn vanuit je overlevingsmechanismen. Om dit te veranderen mag je bij jezelf onderzoeken wat jouw overlevingsmechanismen zijn. Je mag je systeem leren dat het veilig is, dat de angst van vroeger nu niet meer relevant is. Dan hoef je de angst ook niet meer op je partner te projecteren en krijgen jullie beiden rust in de relatie.

Je overtuigingen en gedachten

Uiteraard mag je ook aan de slag met de gedachten en overtuigingen die je hebt. Je mag deze leren shiften, zodat je een ander verhaal creëert dan je tot nu altijd gedaan hebt.

Conclusie

Aantrekken en afstoten in relaties is een dynamiek die vaak voorkomt uit emotionele wonden en overtuigingen, die hun oorsprong vinden in jouw kindertijd. Deze patronen van afstoten (vaak voortkomend uit bindingsangst) en aantrekken (voortkomend uit verlatingsangst) kunnen ongelooflijk uitputtend zijn. Voor jou persoonlijk en voor de relaties.

Voor een gezonde en liefdevolle relatie is het belangrijk dat je deze patronen leert herkennen. Als jij en je partner dit patroon herkennen heb je beide een verantwoordelijkheid om dit aan te pakken. Het is belangrijk om in je achterhoofd te houden dat deze patronen als zelfbescherming zijn ontstaan vroeger, maar dat je ze in je volwassen leven niet meer nodig bent. Ze doen hier meer goed dan kwaad. Het helen van deze wonden en het bewust worden van deze dynamiek is de sleutel tot een rustige relatie waarin jullie in alle veiligheid jezelf kunnen zijn.