Wat is een familieopstelling met representanten?

Familieopstellingen, ook wel bekend als systemische opstellingen of familieconstellaties, is een therapeutische methode die ons helpt de dynamiek binnen onze families en andere sociale systemen te begrijpen. In deze blog gaan we dieper in op wat familieopstellingen met representanten precies inhouden en hoe deze kunnen bijdragen aan persoonlijke groei en heling.

Ontstaan van familieopstellingen

Een familieopstelling is een therapeutische methode die wordt gebruikt om inzicht te krijgen in de onderliggende dynamieken en patronen binnen een familiesysteem. Het werd ontwikkeld door Bert Hellinger LINK, een Duitse psychotherapeut.

Bij een familieopstelling wordt een specifieke situatie, een probleem of een thema van een persoon in de context van zijn of haar familie onderzocht. Dit kan bijvoorbeeld gaan over verstoorde relaties, onverwerkte trauma’s, herhalende patronen of andere emotionele en psychologische uitdagingen.

Bert Hellinger is de grondlegger van familieopstellingen, echter hebben Franz Ruppert en in Nederland Jan Velsen een belangrijke rol gespeeld in de verdere ontwikkeling hiervan. De laatste jaren heeft ook Els van Steijn een grote rol gespeeld in het in gemakkelijke taal overbrengen wat familieopstellingen precies zijn.

Lees verder na dit blok

Wat zijn representanten?

Representanten zijn mensen die tijdens een familieopstelling worden gekozen om de posities van familieleden of andere relevante personen in het leven van de cliënt in te nemen. Ze vertegenwoordigen symbolisch de mensen waar het in de opstelling om gaat.

Bijvoorbeeld: als een cliënt een vraagstuk heeft met betrekking tot zijn familie, dan kunnen andere deelnemers in de groep gevraagd worden om representanten te zijn voor de verschillende familieleden. Ze worden door de cliënt puur op gevoel gekozen. Soms kiest een opsteller een representant. Als dit gebeurt, is dit vaak tijdens een opstelling.

De representanten hoeven niet letterlijk op de betreffende personen te lijken, maar door hun plaatsing in de ruimte en hun interactie met elkaar kunnen ze de onderliggende dynamieken en relaties binnen het familiesysteem weergeven. Ze treden op als een levende weergave van de verborgen of onuitgesproken dynamieken die in het systeem aanwezig kunnen zijn.

Het idee achter het werken met representanten is dat door hun posities, bewegingen en gevoelens te observeren, de cliënt en de opsteller inzichten kunnen krijgen in de onderliggende patronen en verstrikkingen binnen het familiesysteem. Dit kan helpen bij het verkrijgen van helderheid, begrip en het vinden van mogelijke oplossingen voor de uitdagingen waar de cliënt mee te maken heeft.

Kortom, representanten zijn personen die symbolisch de rol van familieleden of andere belangrijke personen op zich nemen tijdens een familieopstelling, om zo de dynamieken en patronen binnen het systeem zichtbaar te maken en te verkennen.

Soorten familieopstellingen

Er zijn verschillende soorten familieopstellingen mogelijk. Het is belangrijk om deze te snappen, voordat ik je de werking van een opstelling met representanten uitleg.

Klassieke familieopstelling:

Dit is de meest traditionele vorm van familieopstellingen, waarbij representanten worden gebruikt om de familieleden van de cliënt te representeren. De focus ligt op het verkennen van de dynamieken en patronen binnen het familiesysteem en het identificeren van mogelijke verstrikkingen of onverwerkte emoties en het helen hiervan.

Opstelling van het verlangen:

Deze aanpak richt zich op het opstellen en verkennen van het verlangen van de cliënt. Het doel is om het verlangen te verbinden met de opgedane inzichten en om beweging te creëren naar positieve verandering en groei.

Symptoom- of ziekteopstelling:

Hierbij wordt de focus gelegd op een specifiek symptoom, probleem of ziekte van de cliënt. De representanten worden opgesteld om de relatie tussen het symptoom en het familiesysteem te onderzoeken. Het doel is om inzicht te krijgen in de mogelijke oorzaken en verborgen dynamieken die het symptoom in stand houden en om deze te helen.

Organisatieopstelling:

Naast families kunnen opstellingen ook worden toegepast op organisaties, teams of andere sociale systemen. Organisatieopstellingen helpen bij het onderzoeken van de dynamieken, relaties en uitdagingen binnen een organisatie. Het kan worden gebruikt om problemen op de werkvloer, communicatieproblemen of organisatorische veranderingen te verkennen.

Opstelling van het innerlijk kind:

Deze opstelling richt zich op de innerlijke kinddelen van een individu. Het doel is om verbinding te maken met en inzicht te krijgen in onverwerkte emoties, trauma’s of belemmerende overtuigingen die zijn ontstaan tijdens de kindertijd. Door de innerlijke kinddelen te representeren, kan heling en integratie plaatsvinden.

Opstelling met representanten: hoe werkt dit?

In een familieopstelling met representanten werk je dus met echte mensen die jouw familieleden of andere relevante personen uit jouw leven representeren.

Eerst brengt de vraagsteller een vraag in. Vaak volgt er een kort (inleidend) gesprek, waarin de opsteller dieper doorvraagt op het ingebrachte vraagstuk. Dit kan over van alles gaan, vaak is de kern een bepaald patroon waar de vraagsteller tegenaan loopt. Bijvoorbeeld: problemen op je werk of in je relatie, het niet kunnen stellen van grenzen, pleasen, je continu aanpassen of niet jezelf kunnen of durven te zijn.

Zodra de hulpvraag duidelijk is, mag de vraagsteller representanten uitkiezen. De vraagsteller kiest een representant voor zichzelf, zijn ouders en eventuele broers of zussen. De vraagsteller kiest deze een voor een en plaats deze ook een voor een in de ruimte. Zodra een representant op een plek in de ruimte staat, kiest de vraagsteller de volgende.

Het is afhankelijk van de vraag wie er allemaal in de opstelling staat. Soms staat gelijk het hele gezin er en soms alleen een van de ouders.

En vervolgens mogen de representanten vrij spreken en bewegen. Je weet dan niet wat er gaat gebeuren. De representanten voelen gevoelens en sensaties die horen bij degene die zij representeren. Tijdens de opstellingen wordt door de opsteller vragen gesteld aan de representanten en kunnen zij hun ervaringen en gevoelens delen. Dit kan de cliënt helpen om diepgaand inzicht te krijgen in de onderliggende patronen, verborgen emoties en verstrikkingen die in het familiesysteem aanwezig zijn. Op basis hiervan kan mogelijk een oplossing, heling of verandering worden verkend.

Bij opstellingen via de Hellinger methode wordt ook gebruikgemaakt van helende zinnen. Aan de representanten wordt gevraagd om bepaalde uitspraken te doen of handelingen uit te voeren die inzicht kunnen geven in de onderliggende dynamieken.

Opstellen van een verlangen: hoe werkt dit?

Wanneer er gewerkt wordt met “het opstellen van het verlangen” van Franz Ruppert, zal er tijdens het inleidende gesprek een verlangen geformuleerd worden. Vervolgens wordt er een representant voor het verlangen gekozen en wordt dit verlangen opgesteld in de ruimte. De vraagsteller of een representant van de vraagsteller gaat tegenover het verlangen staan.

Dan begint de opstelling en mag iedereen vrijuit bewegen en spreken. De interactie tussen de vraagsteller en het verlangen wordt zo al snel duidelijk door de gevoelens, gedachten en sensaties die naar boven komen. De opsteller ziet heel duidelijk welke dynamieken er spelen. Er kunnen meerdere representanten in de opstelling komen, waardoor het onderliggende probleem, dus waarom de vraagsteller nog niet bij het verlangen is, steeds duidelijker wordt.

Opstellen van een symptoom: hoe werkt dit?

Net als een verlangen of een lid van het familiesysteem kun je ook een ziekte of symptoom opstellen. Stephan Hausner is een zeer bedreven opsteller als het gaat om symptoomopstellingen. In de meeste gevallen representeert een symptoom of ziekte een buitengesloten familielid.

De opstelling start vaak met het kiezen van een representant voor de vraagsteller en een representant voor de ziekte. Het kan ook zijn dat er gelijk representanten voor de ouders worden gekozen. Het is dus echt afhankelijk van de vraagstelling en de keuze van de opsteller. In principe werkt het hetzelfde als een klassieke opstelling of het opstellen van het verlangen. Met enig verschil dat er een representant is voor de ziekte of het symptoom.

Hoelang duurt een opstelling met representanten?

Een opstelling met representanten is niet in tijd te gieten. Soms duurt een opstelling kort: tien minuten tot een kwartier. Veel vaker duurt het langer: tussen dertig tot zestig minuten. Ook zijn er opstellingen die langer duren. Het is echt totaal afhankelijk van de setting hoelang een opstelling duurt.

Belangrijke om te onthouden

Dit wil ik echt op je hart drukken: een familieopstelling begeleiden is geen hobby werk. Zorg dat je een ervaren opsteller treft, die weet wat zij of hij doet. Bij een onzorgvuldige opstelling ligt hertraumatisering op de loer. Ook kan een niet goed opgeleide of onervaren opsteller verkeerde analyses maken, welke enorme gevolgen kunnen hebben voor jouw persoonlijke leven. Het klinkt misschien wat zwaar maar uit liefde wil ik je beschermen tegen onkundige opstellers. Het kan diepe emotionele processen activeren en het is belangrijk om een veilige omgeving te hebben waarin deze gevoelens kunnen worden verkend en verwerkt en naar juistheid worden geïnterpreteerd. Dit geldt zowel voor de begeleider als voor de representanten.

Kortom: een opstelling met representanten kan je ontzettende waardevolle informatie opleveren, maar ook onbewuste patronen en dynamieken blootleggen, grote stukken helen en je enorm vooruit brengen, mits je de juiste opsteller kiest.