Wat is het effect van het afwijzen, beoordelen of verwijten van je ouders op jouw leven?

Voel jij frustratie of boosheid naar je ouders toe? Misschien verwijt je je vader of moeder van alles over wat je tekort bent gekomen in je jeugd. Dit probleem komt vaak voor en kan je flink in de weg zitten.

In dit artikel leg ik in begrijpelijke taal uit wat er gebeurt als je je ouders afwijst of veroordeelt en hoe dat effect heeft op jouw leven.

Ik put hierbij uit inzichten van het systemisch werk (familieopstellingen) en mijn praktijkervaring als coach en opsteller. Je krijgt ook tips om hier zelf mee aan de slag te gaan.

In het kort: antwoord op je vraag

Kort gezegd: als je een of beide ouders afwijst (of hard veroordeelt), dan wijs je daarmee ook een deel van jezelf af. Jij bestaat immers voor de helft uit je vader en voor de helft uit je moeder. Daardoor kan je levensenergie blokkeren en blijf je onbewust in bepaalde problemen of patronen vastzitten.

Pas wanneer je je ouders kunt accepteren zoals ze zijn, zul je merken dat het leven beter gaat stromen en je echt tevreden kunt worden met jezelf. Dit betekent niet dat je alles wat zij hebben gedaan moet goedkeuren: het gaat erom dat je innerlijk vrede sluit met het feit dat zij jouw ouders zijn. In de rest van dit artikel lees je precies hoe dat werkt.

Wat betekent het om je ouders af te wijzen of te beoordelen?

Je ouders afwijzen of beoordelen betekent dat je van binnen “nee” zegt tegen wie ze zijn of wat ze gedaan hebben. Je bent boos, teleurgesteld of gekwetst en je verzet je tegen hoe het vroeger ging. Misschien neem je afstand van hen, spreek je niet meer met ze of heb je constant harde oordelen klaar. In de familieopstellingen (systemisch werk) wordt vaak gezegd dat je jouw ouders dan niet hebt “aangenomen”.

Je ouders aannemen houdt in dat je hen innerlijk accepteert als jouw vader en moeder, met alle goede en minder goede kanten. Het betekent erkennen: dit is mijn moeder en dit is mijn vader, zij hebben mij het leven gegeven. Je stopt met vechten tegen hoe het was in je jeugd.

Belangrijk: accepteren is iets anders dan goedpraten. Je kunt je ouders als persoon erkennen zonder al hun daden goed te keuren. Het gaat erom dat je inziet dat zij jou het leven hebben gegeven en dat je ophoudt ze de schuld te blijven geven voor alles wat er mis is in jouw leven. Zolang jij van binnen “nee” blijft zeggen tegen je ouders, blijf je eigenlijk strijden tegen een feit uit het verleden.

Waarom is het zo moeilijk om je ouders te accepteren?

Als het zo belangrijk is om je ouders te accepteren, waarom voelt dat dan vaak zo lastig? Dat komt omdat er vaak pijn onder zit. Veel mensen zijn in hun jeugd tekortgekomen in liefde, erkenning, veiligheid of andere basisbehoeften. Die pijn zit diep. Het is begrijpelijk dat je daar boos over bent, boosheid is vaak het topje van de ijsberg, waaronder verdriet zit. Je innerlijke kind (de jongere jij) heeft vroeger niet gekregen wat het nodig had, en die emoties draag je onbewust nog mee.

Wanneer je niet volledig hebt gevoeld en verwerkt wat er is gebeurd, blijft die oude boosheid naar je ouders bestaan. We zien vaak dat mensen stiekem blijven hopen dat hun vader of moeder alsnog verandert en nu wel geeft wat ze nodig hadden. Maar die hoop doet je vasthouden aan het verleden.

Het is pijnlijk om te beseffen, maar jouw ouders kunnen het verleden niet veranderen: wat je toen gemist hebt, zul je niet alsnog krijgen. Juist dat maakt accepteren zo moeilijk: je moet onder ogen zien wat je niet hebt gekregen maar wel nodig had.

Dat besef brengt een gevoel van rouw met zich mee. Je mag best boos of verdrietig zijn over wat je tekort bent gekomen; die emoties mogen er zijn. Sterker nog, je moet eerst ruimte geven aan die gevoelens, anders blijf je innerlijk in gevecht met je ouders. Pas als je door die lagen van pijn en boosheid heen werkt, kun je langzaamaan komen tot verzachting en acceptatie.

Wat is de fonteinmetafoor in het familiesysteem?

In een gezond familiesysteem hebben alle leden hun eigen plek. Een handige manier om dit te begrijpen is de fonteinmetafoor van Els van Steijn. Stel je een hoge fontein voor met meerdere bakken onder elkaar. Helemaal bovenin staan je voorouders, daaronder je grootouders, daaronder je ouders, en jij staat in de onderste bak (en jouw eventuele kinderen weer onder jou). Het water (liefde, energie) stroomt van boven naar beneden. Dit betekent dat ouders boven de kinderen staan: zij geven, de kinderen ontvangen.

Problemen ontstaan als de natuurlijke ordening wordt verstoord. Bijvoorbeeld wanneer een kind de rol van de ouder overneemt, of voor de ouder moet zorgen. Dat noem je parentificatie: het kind staat dan niet meer in de onderste bak, maar probeert hogerop te komen in de fontein. Ook als je je ouders veroordeelt en zegt hoe ze hadden moeten zijn, plaats je jezelf eigenlijk boven hen, alsof jij de “grote” bent en zij iets fout doen als “kleine”. De fontein stroomt dan niet meer goed door. Het systeem raakt ontregeld en jij draagt lasten die niet van jou zijn. In zo’n situatie voel je je als volwassene vaak nog steeds oververantwoordelijk, uitgeput of verward, omdat je niet op je eigen plek in het systeem staat.

Kortom: jouw ouders horen in de bak boven jou, hoe imperfect ze ook zijn. Jij mag in de kinderrol blijven (ook al ben je nu volwassen) en ontvangen wat zij kunnen geven. Zodra je innerlijk accepteert dat “zij de ouders zijn en jij het kind”, komt er rust en orde in het systeem. Dan kan de energie weer van boven naar beneden stromen, net als water in de fontein.

Welke gevolgen merk je als je je ouders afwijst?

Het afwijzen of verwerpen van je ouders heeft vaak merkbare gevolgen in je eigen leven. Ten eerste stagneert je levensenergie meestal als je één van je ouders (of allebei) afwijst. Mensen omschrijven dit als “het stroomt niet in mijn leven”: je loopt steeds tegen dezelfde problemen aan, of je voelt je voortdurend onbevredigd, vast of ongelukkig. Dit komt omdat je onbewust een deel van jezelf blijft wegduwen. Je kunt jezelf dan nooit volledig accepteren, want je ontkent een stukje van jouw oorsprong. Daardoor blijf je zoeken naar iets dat mist.

Je ervaart innerlijke strijd

Een ander gevolg is dat je innerlijke strijd ervaart. Zolang je van binnen “nee” zegt tegen je ouders, woedt er een conflict in jou. Veel mensen blijven bijvoorbeeld hun ouders in gedachten de schuld geven van alles wat er misgaat. Dat kost enorm veel energie en brengt je geen stap verder.

Pas als die innerlijke strijd stopt (door van een nee naar een ja te gaan richting je ouders), kun je echt vooruitgang boeken. Dan stopt ook de vruchteloze hoop dat je ouders ooit nog anders zullen worden. Je kunt je dan richten op je eigen leven in plaats van innerlijk in discussie te blijven met je verleden.

Herhalen van pijnlijke patronen

Daarnaast zien we dat het afwijzen van je ouders kan leiden tot het herhalen van pijnlijke patronen, vooral in relaties. Een voorbeeld uit de praktijk: een vrouw had een vader die afwezig was en het gezin verliet toen zij klein was. Ze voelde zich enorm gekwetst en besloot van binnen dat ze haar vader niet nodig had: “hij verdient mijn liefde niet”, dacht ze.

Later zocht ze onbewust steeds partners die net zo onbetrouwbaar of afwezig waren als haar vader. Keer op keer werd ze teleurgesteld en vroeg ze zich af waarom zij nooit de liefde kreeg die ze zocht. De reden bleek te zijn dat ze diep vanbinnen nog altijd haar vaders liefde wenste, maar zichzelf dat verlangen niet gunde omdat ze haar vader had afgewezen.

Door het contact met haar eigen behoefte en verdriet te verbreken (“ik hoef hem niet”), bleef ze dit patroon herhalen. Pas toen ze inzag “ik heb mijn vader innerlijk afgewezen en daarmee ook mijn eigen behoefte naar liefde weggezet”, kon ze daaraan gaan werken en uiteindelijk gezondere relaties aangaan.

Anders willen zijn dan je moeder

Ook een ander praktijkvoorbeeld laat zien hoe afwijzing doorwerkt: een moeder van meerdere kinderen zei resoluut dat ze niets meer met haar eigen koude, kritische moeder te maken wilde hebben. Uit liefde voor haar kinderen wilde ze het compleet anders doen dan haar moeder. Ze probeerde de perfecte ouder te zijn die zij zelf nooit had gehad. Maar ze merkte dat ze hiermee voortdurend bezig was het tegendeel te bewijzen van haar moeders opvoeding.

Dit putte haar uit en ze raakte zichzelf kwijt, omdat ze niet vanuit ontspanning opvoedde maar vanuit verzet. Zolang zij haar harde oordeel over haar moeder vasthield, bleef ze ook hard voor zichzelf. Pas toen ze dat besefte, kon ze die druk loslaten en haar eigen manier van moeder-zijn ontwikkelen zonder constante strijd.

Kortom, het effect van je ouders afwijzen kan zijn dat je vast blijft zitten in negatieve emoties, jezelf saboteert in relaties of werk, en je uitgeput of onvervuld voelt. Je blijft in het verleden hangen. Zodra je je ouders kunt laten zijn zoals ze zijn, zonder hen innerlijk te bevechten, ontstaat er ruimte voor heelheid en groei.

Moet je dan alles vergeven en weer contact hebben met je ouders?

Een belangrijke nuance: je ouders innerlijk accepteren betekent niet dat je hun gedrag moet goedpraten of dat je verplicht bent om weer gezellig contact te hebben. Acceptatie speelt zich vooral in jouzelf af, in jouw hart en hoofd. Je hoeft bepaald schadelijk gedrag van je ouders absoluut niet te tolereren. Hebben je ouders je bijvoorbeeld mishandeld of emotioneel veel pijn gedaan, dan mag jij duidelijke grenzen stellen Je bent niet verplicht om elke week op de koffie te gaan als dat niet goed voor je is.

Verwar “aannemen” niet met alles maar vergeven. Het gaat erom dat jij erkent: dit zijn mijn ouders, zij hebben gedaan wat ze konden (hoe slecht of beperkt dat misschien ook was), en dankzij hen leef ik. Je hoeft het verleden niet te vergeten of goed te keuren. Je hoeft het woord “vergeven” niet eens te gebruiken als dat niet goed voelt. Het enige wat er nodig is, is dat jij in jezelf zegt: “Ik neem mijn vader en moeder zoals ze zijn. Ik laat de strijd los.”

Van binnen is er rust

Dit kan betekenen dat je nog steeds besluit afstand te houden of geen intensief contact te hebben, maar van binnen is er dan rust. Je bent niet langer voortdurend boos of teleurgesteld, je hebt het laten zijn. Misschien kun je op den duur zelfs met mildheid naar je ouders kijken, wetende dat ze ook maar mensen zijn met hun eigen beperkingen. Maar nogmaals, accepteren betekent niet alles maar pikken. Je mag voor jezelf blijven zorgen. Sterker nog, door die innerlijke acceptatie neem jij de verantwoordelijkheid over je eigen leven terug: je geeft niet meer je ouders de schuld van alles, maar richt je op je eigen heling en toekomst.

Hoe kun je leren je ouders te accepteren zoals ze zijn? (Praktische tips)

Je ouders volledig accepteren is een proces dat tijd kost. Het begint vanbinnen. Hieronder vind je een paar praktische stappen die kunnen helpen om dit proces in gang te zetten:

• Sta jezelf toe je emoties te voelen. Ben je boos of verdrietig over je jeugd? Erken dat gevoel en uit het op een gezonde manier. Huil als dat nodig is of schrijf je gevoelens van je af. Als je niets met die emoties doet, blijf je namelijk boosheid naar je ouders houden.
• Laat de hoop los dat je ouders zullen veranderen. Besef dat wat je vroeger niet kreeg, nu niet ineens alsnog komt. Je ouders zijn wie ze zijn, met hun onvolkomenheden. Door die innerlijke hoop en strijd los te laten, bevrijd je jezelf. Dit opent je hart om te ontvangen wat ze wel gegeven hebben, het leven.
• Maak onderscheid tussen de persoon en het gedrag. Je kunt innerlijk “ja” zeggen tegen je ouders als jouw ouders, zonder “ja” te zeggen tegen alles wat ze hebben gedaan. Je mag hun fouten afkeuren en toch van ze houden als mensen. Dit helpt om acceptatie te vinden zonder je eigen grenzen te verliezen.
• Geef jezelf wat je van hen miste. Kreeg je vroeger te weinig complimenten, liefde of veiligheid? Probeer nu zelf die erkenning te geven aan de gekwetste kant in jou. Realiseer je: je ouders konden jou dat destijds niet geven, hoe jammer dat ook is. Verzorg nu jouw “innerlijke kind” door te erkennen wat je hebt gemist en jezelf te geven wat je nodig hebt (of dit te zoeken bij gezonde mensen om je heen).
• Zoek steun als je vastloopt. Soms is professionele begeleiding geen overbodige luxe. Een therapeut of coach die bekend is met familieopstellingen kan je helpen om deze processen te doorvoelen en een plek te geven. Je hoeft het niet alleen te doen. Praten met een deskundige of lotgenoot kan veel inzicht en opluchting geven.

Conclusie: rondkomen en vooruitkijken

Het afwijzen, beoordelen of verwijten van je ouders heeft een direct effect op jouw levensgeluk. Het houdt je gevangen in strijd met jezelf, omdat je een deel van je eigen wortels ontkent. In dit blog heb je geleerd waarom dat zo is: je ouders maken nu eenmaal deel uit van wie jij bent. Als je één van hen afwijst, wijs je indirect jezelf af en is het lastig om het leven te nemen. Dit inzicht doet ertoe, want het verklaart wellicht waarom bepaalde patronen steeds terugkeren in je leven.