Perfectionisme: wat is het, hoe ontstaat het en hoe ga je hiermee om?

Perfectionisme: wat is het, hoe ontstaat het en hoe ga je hiermee om?

Iedereen noemt je een perfectionist. Mooie eigenschap! Maar wat als dat eigenlijk helemaal niet zo voelt? Je bent moe, stelt taken uit omdat je bang bent dat je het niet goed genoeg doet. Complimenten glijden van je af, terwijl kritiek je keihard raakt. In plaats van te genieten, focus je op wat beter kan.

Herkenbaar? In dit artikel vertel ik je wat er achter jouw perfectionisme schuilt en hoe je hier op een goede manier mee om kunt gaan. 

Wat is perfectionisme?

Perfectionisme betekent dat je altijd streeft naar het allerbeste en foutloos wilt zijn. Op zich lijkt dat positief: je wilt goede resultaten behalen, en dat kan je helpen om doelen te bereiken. Maar perfectionisme komt vaak niet alleen voort uit de wens om succesvol te zijn. Het kan ook ontstaan door angst voor afwijzing, kritiek of het gevoel niet goed genoeg te zijn.

Er is een belangrijk verschil tussen gezond streven en ongezond perfectionisme:

Gezond streven	Ongezond perfectionisme
Je wilt groeien en leren van fouten	Je bent bang om fouten te maken
Je voelt trots op wat je bereikt	Je bent nooit tevreden, hoe goed je het ook doet
Je accepteert dat perfectie onmogelijk is	Je denkt dat alles perfect moet zijn
Je stelt haalbare doelen	Je stelt onrealistisch hoge verwachtingen aan jezelf
Je ziet feedback als een kans om te leren	Je ervaart feedback als persoonlijke kritiek

Voorbeeld van gezond streven:

Je bereidt je goed voor op een presentatie en bent tevreden, zelfs als er kleine dingen niet perfect gaan.

Voorbeeld van ongezond perfectionisme:

Je werkt tot diep in de nacht aan de kleinste details van diezelfde presentatie en bent achteraf teleurgesteld omdat je denkt dat je één zin beter had kunnen formuleren.

Hoe herken je perfectionisme?

Perfectionisme uit zich op verschillende manieren, maar waarschijnlijk zul je je in één of meerdere van onderstaande punten herkennen:

• Je bent bang voor afwijzing en kritiek.
• Je stelt taken uit omdat je bang bent dat je ze niet goed genoeg doet.
• Je bent constant moe door de torenhoge eisen die je aan jezelf stelt.
• Je hebt moeite om complimenten te accepteren en focust vooral op wat beter kan.
• Je kunt weinig plezier beleven aan dingen, omdat je alleen op fouten let.
• Je voelt een constante drang om grip te houden op situaties. 

Een aantal voorbeelden

Overdreven focus op details

• Je blijft schaven aan een taak die eigenlijk al ‘goed genoeg’ is.
• Je besteedt veel tijd aan kleine dingen die nauwelijks verschil maken.
• Je herleest e-mails tien keer voordat je op ‘verzenden’ durft te klikken.

Uitstelgedrag

• Je stelt taken uit omdat je bang bent dat het niet perfect genoeg zal zijn.
• Je begint pas op het laatste moment, omdat je de lat zo hoog legt dat het overweldigend voelt.

Nooit tevreden zijn over prestaties

• Je behaalt goede resultaten, maar denkt meteen: “Ik had beter kunnen doen.”
• Anderen prijzen je werk, maar jij ziet alleen de dingen die fout gingen.
• Je voelt je schuldig als je niet ‘productief’ bent, zelfs als je rust nodig hebt.

Wat kost perfectionisme je in het dagelijks leven?

Perfectionisme zorgt voor een patroon waarin je altijd maar harder werkt. Je wil altijd alles perfect doen en je mag geen fouten maken. Op korte termijn lijkt het je misschien zelfs te helpen.

Je werkt hard, levert kwaliteit en krijgt erkenning. Maar de medaille heeft een keerzijde:

• De constante druk om perfect te zijn geeft je stress en put je mentaal en fysiek uit.
• Je gaat vastlopen in je leven omdat je alles alleen perfect mag doen.
• Je kunt minder genieten van het leven.
• Je gaat steeds harder werken omdat het nooit goed genoeg is.

Wat verberg je achter je perfectionisme?

Je perfectionisme kan voor de buitenwereld iets lijken om trots op te zijn, maar het verbergt juist waar je ten diepste bang voor bent.

• Je bent bang voor afwijzing
• Je bent bang voor kritiek
• Je bent bang dat je het niet goed of niet goed genoeg doet.

Daarom werk je zo hard. Daarom wil je altijd alles goed doen. Daarom mag je geen fouten maken.

Waar komt perfectionisme vandaan?

Perfectionisme lijkt op het eerste gezicht een positieve eigenschap. Mensen noemen je misschien zorgvuldig of precies. Toch is perfectionisme vaak een manier om jezelf te beschermen tegen pijn, het is een overlevingsmechanisme.

Het is een manier om controle te houden, angst te onderdrukken en afwijzing te vermijden. Vaak heeft het diepe wortels. Er is hier ook een direct verband te leggen met emotioneel afwezige ouders die je emotioneel niet zagen of bijzonder kritisch waren.

Opvoeding en omgeving

Misschien had je ouders die heel veel van je verwachtten. Ze waren mogelijk streng als je cijfers niet hoog genoeg waren, of ze vergeleken je vaak met broers, zussen of andere kinderen.

Wanneer je ouders weinig erkenning gaven, kan er een kritische stem in je hoofd ontstaan:

• “Je moet beter je best doen.”
• “Fouten zijn niet toegestaan.”
• “Als je niet perfect bent, stel je teleur.”

Angst voor afwijzing:

Voel je je alleen goed genoeg als je alles perfect doet? Die angst om niet geaccepteerd te worden kan ervoor zorgen dat je altijd je best doet – soms ten koste van jezelf.

Dit kan leiden tot:

• Angst om fouten te maken, omdat je bang bent om afgewezen te worden.
• Het vermijden van risico’s of nieuwe uitdagingen.
• Steeds harder werken om te bewijzen dat je wél waardevol bent.

Controlebehoefte:

Ben je bang voor onverwachte dingen? Perfectionisme kan een manier zijn om het gevoel van controle te behouden. Alles moet perfect zijn, zodat er niets mis kan gaan.

Deze patronen zijn vaak diepgeworteld en ontstaan in je kindertijd. Dat brengt me bij een belangrijke oorzaak van perfectionisme: een emotioneel afwezige vader.

Perfectionisme als gevolg van een emotioneel afwezige vader

Als kind leer je normaal gesproken van je vader hoe je grenzen stelt, daadkracht toont en ambities waarmaakt. Een gezonde vader laat zien dat hij trots op je is.

Maar als je opgegroeid bent met een vader die …

• De lat altijd hoog voor je legde.
• Veel kritiek op je had.
• Nooit liet merken dat hij trots op je was.

… dan is de kans groot dat je perfectionisme een manier is geworden om erkenning te zoeken die je nooit kreeg. Je groeit op met de overtuiging dat je niet goed genoeg bent.

Wat is een emotioneel afwezige vader?

Een emotioneel afwezige vader is iemand die er misschien fysiek wel is, maar niet écht aanwezig is op emotioneel vlak. Hij geeft weinig aandacht, steun of erkenning.

Misschien luistert hij niet naar je, toont geen interesse in je gevoelens, of geeft je het idee dat je er niet toe doet. Dit kan bewust zijn, maar vaak gebeurt het zonder dat hij het zelf doorheeft.

Voorbeelden van emotionele afwezigheid:

• Hij toont weinig interesse in je emoties of prestaties.
• Je krijgt zelden complimenten of bevestiging.
• Hij vermijdt gesprekken over gevoelens of moeilijke onderwerpen.

De kern van perfectinonisme

Achter je perfectionisme zit een diepe angst. Als je diep vanbinnen hoopt dat jouw perfecte gedrag je de erkenning geeft die je zoekt … dan moet ik je uit de droom helpen.

Je gaat die erkenning niet krijgen.

Niet vroeger. Niet nu.

Het is tijd om dat los te laten.

De oplossing ligt niet buiten jezelf.

Het begint bij jou.

Hoe laat je perfectionisme los?

Dit zijn drie stappen die je helpen om perfectionisme los te laten.

Stop met hopen op erkenning van anderen:

Veel perfectionisten zoeken goedkeuring van anderen. Je wilt dat mensen zien hoe hard je werkt of hoe goed je iets doet. Maar echte erkenning begint bij jezelf.

Wat kun je doen?

• Besef: het is oké om niet door iedereen gewaardeerd te worden.
• Vraag jezelf af: “Waarom heb ik de goedkeuring van anderen nodig?”
• Focus op wat jij belangrijk vindt, niet op wat anderen van je verwachten.

Geef jezelf de waardering die je nodig hebt:

In plaats van te wachten tot iemand anders je complimenten geeft, mag je jezelf waarderen.

Wat kun je doen?

• Sta stil bij je vooruitgang, ook als het langzaam gaat.
• Schrijf dagelijks drie dingen op waar je trots op bent.
• Beloon jezelf voor inspanning, niet alleen voor het eindresultaat.

Onderzoek waar jouw perfectionisme vandaan komt:

Perfectionisme heeft vaak een diepere oorzaak. Begrijp de wortels van je gedrag en leer hoe je het kunt veranderen.

De positieve kant van perfectionisme

Natuurlijk heeft perfectionisme ook positieve kanten, er zitten een aantal prachtige kwaliteiten in verscholen: discipline, oog voor detail en toewijding. Maar het verschil tussen gezonde discipline en destructief perfectionisme ligt in je motivatie.

Werk je hard omdat je plezier hebt in wat je doet? Of omdat je bang bent niet goed genoeg te zijn?

Een gezonde dosis perfectionisme kan je helpen om succesvol te zijn. Maar zodra het je leven beheerst en stress oplevert, is het tijd om ermee aan de slag te gaan.

Je bent al goed genoeg

Perfectionisme is bewijsdrang. Maar je hoeft niets meer te bewijzen. Je bent al goed genoeg.

Het is tijd om de lat lager te leggen en te leren genieten van wat je hebt bereikt. Want pas als je jezelf accepteert zoals je bent, kun je echt vrij zijn.

Conclusie

In dit artikel hebben we onderzocht wat perfectionisme is en hoe het kan ontstaan. We hebben besproken hoe het verlangen naar goedkeuring, een strenge innerlijke stem en de angst voor afwijzing allemaal voort kunnen komen uit een gebrek aan emotionele steun in je jeugd.

Herken jij jezelf in de signalen die we hebben besproken? Misschien besef je nu dat jouw perfectionisme niet zomaar is ontstaan, maar dat het een manier is geworden om om te gaan met onvervulde behoeften uit je kindertijd.

Dit inzicht helpt je om milder naar jezelf te kijken. Je bent niet ‘te streng’ of ‘overdreven kritisch’ zonder reden – deze patronen zijn ontstaan om jezelf te beschermen. Door dit te begrijpen, kun je beginnen met het loslaten van onrealistische verwachtingen en leren om op een gezondere manier om te gaan met fouten en onzekerheden.