Stoppen met invullen: waarom je aannames je relaties kapotmaken

Herken je dit? Je partner komt laat thuis en zegt niet veel. Jij denkt meteen: “Hij zal wel boos zijn om iets wat ik heb gedaan.” Of je beste vriendin reageert kortaf op je bericht en jij vult in: “Ze wil vast geen contact meer.”

Dit invullen, aannames doen over wat een ander denkt of voelt zonder het te vragen, komt vaak voor. We doen het allemaal weleens. We denken de ander zo goed te kennen dat we het antwoord al invullen in ons hoofd. Het lijkt onschuldig, maar het kan een probleem zijn in relaties. In dit artikel bespreek waarom die aannames schadelijk zijn en wat je wel kunt doen voor betere communicatie en verbinding.

Waarom vullen we dingen in voor een ander?

Waarom blijven we toch invullen, zelfs als we weten dat het beter is om te vragen? Vaak doen we dit om onszelf te beschermen of om de ander te sparen. We denken bijvoorbeeld dat we gedoe voorkomen door een lastige vraag niet te stellen.

Misschien ben je bang voor het antwoord of voor conflict, dus je vult het antwoord zelf maar in. Ook kan het zijn dat je het goed bedoelt: “Ik heb het alleen maar lief bedoeld. Ik vroeg hem niet mee, want ik dacht dat hij toch geen zin zou hebben.”

Je intentie is lief, maar je aanname kan totaal verkeerd zijn. We vullen dingen in omdat we denken de uitkomst al te weten en ongemak willen vermijden. Het geeft een schijngevoel van controle en veiligheid: als ik maar alvast bedenk wat er kan gebeuren, dan kan ik daarop anticiperen. Kortom, we doen het vaak uit angst of gewoonte, niet omdat we iemand willen kwetsen.

Gevolgen – Wat zijn de gevolgen van invullen voor je relaties?

Aannames lijken misschien onschuldig, maar de gevolgen voor je relaties kunnen vervelend zijn. Enkele gevolgen op een rij:

• Misverstanden en afstand: Doordat jij een verhaal in je hoofd maakt dat niet klopt met de werkelijkheid van de ander, leven jullie als het ware in twee verschillende werelden. Echte verbinding is dan niet mogelijk. Jij denkt bijvoorbeeld dat je partner iets niet wil, dus je vertelt het hem niet. Ondertussen heeft hij geen idee van jouw gedachten. Resultaat: verwijdering en onbegrip.
• Vertrouwensproblemen: Blijf je dingen invullen en daardoor informatie achterhouden of verdraaien, dan kan de ander het gevoel krijgen dat je niet eerlijk bent. Stel dat je iets belangrijks niet vertelt “omdat je dacht dat hij het toch niet zou begrijpen”. Als hij er later achter komt, voelt hij zich buitengesloten of bedrogen. Aannames kunnen ertoe leiden dat anderen je onbetrouwbaar gaan vinden, terwijl je intentie juist was om problemen te voorkomen.
• Spanningen en conflicten: Ironisch genoeg creëert invullen juist de situatie die je wilde vermijden. Je wilde geen ruzie, dus je spreekt je niet uit over iets kleins dat je stoort. Maar omdat je er stil over blijft en ervan uitgaat dat de ander “het vast niet wil horen”, bouwt de frustratie op. Uiteindelijk barst de bom misschien toch vaak over iets wat helemaal niet nodig was geweest als je open had gecommuniceerd.

Kortom, invullen ondermijnt het fundament van elke relatie: vertrouwen en openheid. Je probeert jezelf veilig te houden met aannames, maar je bereikt het tegenovergestelde. Veel liefdesrelaties, vriendschappen en zelfs werkrelaties gaan stuk op verkeerd begrepen intenties en onuitgesproken gevoelens.

Waar komt dit gedrag vandaan: uit onze jeugd?

Je vraagt je nu misschien af: waarom ben ik eigenlijk zo geworden? Vaak ligt de oorsprong van invullen in onze jeugd. Als kind heb je (onbewust) geleerd om vooruit te denken en aan te nemen wat er gaat komen. Dit was toen een overlevingsmechanisme.

Enkele voorbeelden:

Onvoorspelbare ouder:

Misschien groeide je op met een depressieve moeder of een vader met stemmingswisselingen. Je leerde als kind al heel vroeg om voorzichtig te zijn: “Als ik nu hard speel, wordt mama misschien verdrietig. Laat ik maar stil zijn.” Of: “Papa is vandaag snel boos, als ik over dat vriendje begin kan het misgaan. Ik zeg maar niks.” Met onvoorspelbare ouders leer je op je tenen te lopen en telkens in te vullen wat een ouder wel of niet aankon.

Altijd ruzie thuis:

In een huishouden vol conflict leren kinderen vaak om geen olie op het vuur te gooien. Je denkt vooruit: “Als ik dit zeg, krijgen papa en mama ruzie, dus ik houd het maar voor me.” Je slikt je woorden in en raadt continu hoe je de vrede kunt bewaren. Ook dat is invullen als overlevingsstrategie.

Emotioneel afwezige ouder:

Zelfs zonder heftige ruzies of ziektes kan invullen ontstaan. Als één van je ouders er emotioneel niet voor je was, heb je misschien geleerd zelfstandig alles uit te vogelen. Je vertrouwde op je eigen invullingen omdat je niet de bevestiging of uitleg kreeg die je nodig had.

Emotioneel veilig blijven

In al deze situaties gold: “Als ik dit doe, dan gebeurt dat.” Je jonge brein maakte continu inschattingen om problemen te voorkomen. Dat vooruitdenken en aannames doen was toen nodig om te overleven of tenminste om emotioneel veilig te blijven. Je werd er misschien wel heel goed in. Maar nu je volwassen bent, heb je dat patroon nog steeds, terwijl het niet langer nuttig is. Sterker nog: wat ooit je bescherming was, zit je nu in de weg. Je bent niet langer het kind dat moet overleven onder volwassen problemen. Je bent nu zelf volwassen en mag leren dat je veilig bent zónder steeds scenario’s te bedenken.

Belangrijk om te beseffen: je doet dit niet omdat je dom of “een slecht mens” bent. Je doet het omdat het ooit de enige manier was die je kende om met moeilijke situaties om te gaan. Het is dus logisch dat het diep in je systeem zit. Maar gelukkig kun je dit patroon doorbreken, nu je inziet waar het vandaan komt.

Wat kun je wel doen in plaats van invullen?

Je weet nu dat invullen problemen veroorzaakt en dat het diepgeworteld kan zijn. Wat kun je in de praktijk doen om te stoppen met invullen en aannames? Enkele praktische handvatten:

1. Herken je “ik dacht…” momenten:

Let de komende tijd eens op hoe vaak je denkt of zegt: “Ik dacht dat jij…” of “Ik ging er maar van uit dat…”. Dit zijn rode vlaggen. Op het moment dat je jezelf erop betrapt dat je een gedachte voor een ander invult, beeld je mentaal een groot rood kruis in. Dit betekent: Stop! Dit is een aanname. Alleen al bewust worden van die momenten is de eerste stap.

2. Vervang aannames door vragen:

Heb je een vermoeden of denk je het al te weten? Check het bij de ander! Vragen, vragen, vragen: dit is echt de sleutel. Vraag op een open manier wat de ander vindt, voelt of wil. Bijvoorbeeld: in plaats van te denken “Hij zal wel boos zijn”, vraag: “Klopt het dat je ergens mee zit? Je bent zo stil, vertel het me.” Wees nieuwsgierig naar de ander in plaats van zelf het verhaal in te vullen.

3. Gebruik de salade-check:

Een concreet voorbeeld om te onthouden is de salade-vergelijking. Stel, jij vraagt je partner om “salade” mee te nemen voor het eten. In jouw hoofd betekent dat frisse bladsla met komkommer en tomaat. Je partner komt thuis met een bakje rauwkost en zegt: “Hier, de salade.” Grote kans dat jij denkt: “Dit bedoelde ik niet!” Beide hebben jullie “salade” gezegd, maar elk met een ander plaatje in je hoofd.

Dit laat zien hoe makkelijk misverstanden ontstaan als je niet doorvraagt. De oplossing is simpel: leg uit of vraag door. Zeg bijvoorbeeld: “Ik bedoel zo’n groene salade, wil je die meenemen?” of vraag “Wat versta jij eigenlijk onder salade?”. Zo check je of jullie hetzelfde plaatje in je hoofd hebben. Pas deze salade-check toe bij alles: van simpele woorden tot grote onderwerpen. Als je zeker wilt weten dat je elkaar begrijpt, moet je vérifieren wat de ander precies bedoelt.

4. Wees eerlijk en duidelijk over je eigen gevoelens:

Invullen gaat vaak samen met dingen verzwijgen. Spreek juist uit wat je nodig hebt of wat je voelt, ook al vind je dat spannend. In plaats van te denken “Zij wil vast niet dat ik hierover begin”, kun je beter zeggen: “Ik merk dat ik iets met je wil bespreken maar ik ben bang voor je reactie. Zou je willen horen wat er speelt?” Dat is eerlijk en nodigt de ander uit om in jouw wereld te kijken, in plaats van dat jij stil in je eigen bubbel blijft zitten.

5. Herinner jezelf: de ander is niet jouw gedachten:

Klinkt simpel, maar dit inzicht helpt echt. Wat er in jouw hoofd omgaat, is niet automatisch waar voor de ander. Jij kunt niet gedachtenlezen. Elke keer als je merkt dat je weer een heel verhaal aan het bedenken bent over de ander, sta dan even stil. Zeg desnoods hardop tegen jezelf: “Stop. Dit is míjn verhaal, niet de zijne/harene. Ik ga het navragen.”

6. Kalmeer je angst voor de waarheid:

Soms durven we niet te vragen omdat we bang zijn voor het antwoord. Misschien ben je bang voor afwijzing of ruzie. Realiseer je dan: de echte waarheid kennen geeft je een betere basis dan een verzonnen “veilige” leugen. Probeer eerst zelf rustig te worden. Haal diep adem, herinner jezelf eraan dat je nu volwassen bent en niet het afhankelijke kind van vroeger. Je kunt een eventueel ongewenst antwoord of conflict nu aan. Door eerst jezelf te kalmeren, kun je daarna met meer vertrouwen het gesprek aangaan en eerlijk vragen wat je wilt weten.

Deze stappen kosten oefening, zeker als het invullen al jaren je tweede natuur is. Wees geduldig met jezelf. Iedere keer dat je een vraag stelt in plaats van een aanname doet, zet je een stap naar betere relaties en meer vertrouwen.

Ik bedoel mijn aannames toch juist goed?

Je bedoelt het zeker goed, je wilt bijvoorbeeld de ander niet lastigvallen of niet kwetsen. Maar zelfs met de beste intenties kunnen aannames schade doen. Door te denken dat je iemand beschermt, ontneem je de ander de kans om zelf te reageren of een beslissing te nemen. Uiteindelijk voelt die persoon zich buitengesloten of onderschat. Het is dus beter om eerlijk te vragen wat de ander wil of nodig heeft. Dat is echt liefdevoller dan stilzwijgend beslissen voor iemand.

Conclusie

Aannames en invullen komen vaak voort uit een oud patroon dat ooit nuttig was om jezelf te beschermen. Maar in je huidige relaties werkt dit patroon averechts: het creëert afstand, misverstanden en pijn. De weg naar betere relaties begint met het doorbreken van dit invul-gedrag. Wees je bewust van je “ik dacht…” momenten, stel vragen in plaats van antwoorden te gokken, en durf open en eerlijk te communiceren. Je zult merken dat je relaties hierdoor gezonder en hechter worden, omdat ze gebaseerd zijn op waarheid en vertrouwen.