Ben je vaak passief? Dit is waarom en zo doorbreek je het!

Je zegt liever ja dan nee, zelfs als je ergens geen zin in hebt. Keuzes maken laat je het liefst aan anderen over. En als er een lastige situatie op je pad komt, stel je actie uit of vermijd je het helemaal. Geldt dit ook voor jou? Dit is passief gedrag. 

Maar hoe komt het dat je zo handelt? En belangrijker: hoe kun je dit doorbreken? In dit artikel neem ik je mee naar door de oorzaken en antwoorden.

Wat betekent het om altijd passief te zijn?

Als je passief bent, neem je weinig initiatief en vermijd je conflicten en verantwoordelijkheden. Dit uit zich op verschillende manieren:

• Je hebt moeite met nee zeggen.
• Je laat anderen beslissingen voor je nemen.
• Je stelt dingen uit uit angst om fouten te maken.
• Je cijfert jezelf weg in relaties en op het werk.

Misschien denk je dat dit gewoon je karakter is, maar vaak ligt er iets diepers aan ten grondslag. Je hebt geleerd om op deze manier met situaties om te gaan, vaak zonder dat je het zelf doorhebt. Passiviteit kan een copingmechanisme zijn dat je ooit heeft geholpen, maar je nu belemmert in je groei en geluk.

Hoe ontstaat passiviteit?

Passief gedrag ontstaat niet zomaar. Het heeft vaak te maken met je opvoeding, oude overlevingsmechanismen en diepgewortelde overtuigingen.

Opvoeding en jeugd

De manier waarop je bent opgegroeid, speelt een grote rol. Misschien werd je ontmoedigd om je mening te geven, of voelde het onveilig om voor jezelf op te komen. Dit kan komen door:

• Overbeschermende ouders die alles voor je regelden;
• Een opvoeding waarin fouten maken werd afgestraft;
• Een gezin waarin jouw stem niet telde.

Als kind leer je dan dat het veiliger is om af te wachten dan om initiatief te nemen. Misschien had je een broer of zus die altijd de leiding nam, waardoor je automatisch op de achtergrond bleef. Of misschien werd je juist beloond als je jezelf wegcijferde. Dit soort ervaringen kunnen zich vastzetten en je gedrag als volwassene beïnvloeden.

Overlevingsmechanismen

Passiviteit is vaak een overlevingsstrategie. Twee veelvoorkomende reacties op stress kunnen hierin een rol spelen:

• Freeze-reactie: Je bevriest bij spanning en kiest ervoor om niets te doen.
• Fawn-reactie: Je past je aan en pleast anderen om goedkeuring te krijgen.

Deze mechanismen helpen je als kind, maar als volwassene belemmeren ze je in je groei. Als je bijvoorbeeld als kind hebt geleerd dat het veiliger was om stil te blijven dan om in discussie te gaan, kan dit patroon zich voortzetten in je volwassen leven.

Dit betekent dat je in situaties waarin assertiviteit nodig is, automatisch terugvalt op passief gedrag.

Negatieve overtuigingen

Passief gedrag wordt gevoed door beperkende gedachten zoals:

• “Mijn mening doet er niet toe.”
• “Als ik niks doe, kan ik ook niks fout doen.”
• “Anderen weten het beter dan ik.”

Deze overtuigingen zijn vaak zo ingesleten dat je ze als waarheid beschouwt. Maar eigenlijk houden ze je klein. Het probleem met deze gedachten is namelijk dat ze een self fulfilling prophecy kunnen worden.

Als je gelooft dat je mening er niet toe doet, zal je minder snel je stem laten horen. Hierdoor wordt je overtuiging bevestigd en blijf je vastzitten in de vicieuze cirkel van passief gedrag.

De gevolgen van passief zijn

Passiviteit lijkt misschien onschuldig, maar toch kan het grote gevolgen hebben.

Persoonlijk

• Je zelfvertrouwen en eigenwaarde nemen af;
• Je voelt frustratie of spijt omdat je kansen laat liggen;
• Je ervaart een gevoel van machteloosheid omdat je geen controle neemt over je eigen leven.

In relaties

• Anderen kunnen misbruik maken van je passiviteit;
• Je hebt moeite met grenzen stellen en je eigen behoeften uiten;
• Je trekt mogelijk dominante mensen aan die gewend raken aan het feit dat jij je aanpast.

Op het werk

• Je mist kansen op groei en promotie;
• Je ervaart stress door het vermijden van verantwoordelijkheden;
• Je wordt mogelijk over het hoofd gezien bij belangrijke beslissingen.

Gezondheid

• Opgekropte emoties leiden tot fysieke klachten zoals hoofdpijn en vermoeidheid;
• Chronische stress door het vermijden van confrontaties kan je energieniveau verlagen;
• Je lichaam kan signalen geven dat het tijd is om voor jezelf op te komen, zoals spanningen in de nek en schouders.

Hoe doorbreek je passiviteit?

Misschien heeft de lijst van mogelijke gevolgen voor je lichaam en geest je nu wat afgeschrikt. Geen zorgen: je kunt gelukkig wel degelijk leren om actiever en assertiever te worden. Hier zijn vier belangrijke stappen:

1. Bewustwording

Ga na in welke situaties je passief wordt. Schrijf het op en ontdek de patronen. Vaak zijn er terugkerende thema’s, zoals situaties met autoriteiten of in je privéleven. Door bewust stil te staan bij momenten waarop je passief reageert, krijg je inzicht in de oorzaken.

2. Je overtuigingen onderzoeken

Stel jezelf vragen zoals: Klopt deze gedachte echt? Wat zou ik tegen een vriend(in) zeggen die dit denkt? Hierdoor leer je beperkende overtuigingen loslaten. Het helpt om jezelf uit te dagen en alternatieve gedachten te formuleren. Bijvoorbeeld in plaats van “Mijn mening doet er niet toe”, kun je zeggen: “Mijn mening is waardevol en verdient het om gehoord te worden.”

3. Kleine stapjes nemen

Verandering hoeft niet radicaal te zijn. Begin klein:

• Zeg eens nee tegen iets kleins;
• Maak een eenvoudige keuze zelf, zonder iemand om advies te vragen;
• Spreek een keer uit wat jij echt wilt;
• Sta stil bij de keuzes die je maakt en vraag jezelf af of je dit echt wilt, of dat je het doet om anderen tevreden te stellen.

4. Oefenen met assertiviteit

Je kunt leren om sterker in je schoenen te staan. Dit kan bijvoorbeeld door:

• Grenzen te stellen en die te communiceren;
• Oefeningen te doen zoals rollenspellen met een vriend(in);
• Meer verantwoordelijkheid te nemen, stap voor stap;
• Te oefenen met ‘ik-boodschappen’, zoals “Ik voel me ongemakkelijk als…” in plaats van vage of verontschuldigende uitspraken.

Jouw eerste stap naar verandering

Als je jezelf herkent in deze blog, weet dan dat verandering écht mogelijk is. Je bent niet voor altijd ‘gewoon zo’. Je kunt leren om voor jezelf te kiezen, zonder schuldgevoel of angst. Je bent het waard!