Jouw plek innemen in het familiesysteem: wat betekent dit?

Heb je weleens het gevoel dat je vastzit in een patroon? Dat bepaalde dingen in je leven gewoon niet lijken te ‘stromen’, hoe hard je ook je best doet? Dat gevoel kan te maken hebben met jouw plek in het familiesysteem.

In dit artikel vertel ik je waarom het zo belangrijk is om je eigen plek in te nemen, hoe je herkent dat je niet op de juiste plek staat, en wat je kunt doen om dit te veranderen.

Wat is een familiesysteem?

Iedereen komt voort uit een familiesysteem. Simpel gezegd, een familiesysteem bestaat uit jouw biologische familie:

• je biologische vader (het zaadje),
• je biologische moeder (het eitje),
• en de kinderen die daaruit voortkomen (jij en je broers/zussen).

Ook als je je vader of moeder nooit hebt gekend, of als je een slechte relatie met hen hebt, horen zij er biologisch gezien bij. Zij zijn de reden dat jij hier bent.

Dit kan confronterend zijn om dit te erkennen, zeker als er pijnlijke ervaringen of breuken zijn geweest in de relatie met je ouders. Toch is dit een belangrijke eerste stap. Zonder hen was jij niet geboren, en dat feit verdient erkenning.

Jouw plek in het systeem en het belang van volgorde

In een familiesysteem staan kinderen onder hun ouders. Jouw plek wordt bepaald door de volgorde van geboorte. Ben jij de oudste? De tweede? De jongste? Of waren er miskramen of stilgeboren kinderen vóór jou? Die volgorde is belangrijker dan je misschien denkt.

Bijvoorbeeld:

Stel dat jouw moeder twee miskramen heeft gehad voordat jij geboren werd. Hoewel je misschien denkt dat je “de oudste” bent, ben je in werkelijkheid het derde kind in het systeem. Dit inzicht kan veel helderheid geven over hoe jij je plek in het leven ervaart.

In mijn sessies gebruik ik hiervoor een genogram – een soort familieschema.

Daarin tekenen we:

1. Je vader (links).
2. Je moeder (rechts).
3. De kinderen, in volgorde, onder je ouders. Ook miskramen, stilgeboren kinderen of overleden broers/zussen krijgen hier een plek.
4. Maar ook opa’s en oma’s en overgrootouders

Dit overzicht helpt om de dynamiek in je familie beter te begrijpen.

Wat betekent ‘jouw plek innemen in het familiesysteem’?

Je familiesysteem is als een puzzel waarin iedereen zijn eigen stukje heeft. Van grootouders en ouders tot broers en zussen—iedereen hoort erbij en heeft een unieke plek. Als iedereen zijn plek inneemt, ontstaat er een soort balans. Maar zodra iemand een andere plek neemt, bijvoorbeeld door verantwoordelijkheden te dragen die niet bij hen horen, raakt de puzzel uit balans.

Een voorbeeld hiervan is parentificatie. Als kind kun je onbewust in de rol van een ouder terechtkomen, bijvoorbeeld door voor een jonger broertje of zusje te (moeten) zorgen, of emotionele steun te bieden aan een ouder. Hierdoor verlies je jouw eigen plek als kind en neem je verantwoordelijkheden die je beperken in je verdere leven.

Parentificatie is een van de meest voorkomende redenen waarom mensen niet op hun plek staan. Dit patroon kan doorwerken in je volwassen leven, waardoor je moeite krijgt om voor jezelf te kiezen en grenzen aan te geven.

Door parentificatie te erkennen en jezelf weer op de plek van het kind te plaatsen, geef je jezelf de kans om los te laten wat niet van jou is. Je hoeft het verleden niet te veranderen, maar je kunt er wel van leren. Hier vind je meer over de verschillende patronen en overlevingsmechanismen uit je jeugd.

Hoe herken je dat je niet op de juiste plek staat?

Het is soms lastig om te zien dat je niet op je eigen plek staat, vooral omdat dit vaak al in je jeugd begint en daardoor diep in je kan zitten. Toch zijn er signalen die kunnen aangeven dat er iets niet helemaal in de haak is:

• Je voelt je constant onrustig: Het lijkt alsof er altijd iets ‘mis’ is, maar je kunt je vinger er niet op leggen.
• Je herhaalt patronen: Denk aan terugkerende problemen in relaties of werk, zoals moeite met vertrouwen of grenzen aangeven.
• Je draagt lasten van anderen: Je voelt je verantwoordelijk voor zaken die eigenlijk niet jouw verantwoordelijkheid zijn.
• Je voelt je uitgeput: Het dragen van emotionele of fysieke lasten die niet van jou zijn, kan je energie volledig opslokken.

Stel je voor: als kind werd je altijd gevraagd om je moeder te troosten wanneer ze verdrietig was. Hierdoor leerde je dat jouw gevoelens ondergeschikt waren. Als volwassene vind je het nu moeilijk om nee te zeggen, omdat je bang bent anderen teleur te stellen.

Wat zijn de gevolgen als je niet op de juiste plek staat?

Het niet innemen van je plek in het familiesysteem kan gevolgen hebben op verschillende vlakken:

1. Emotionele blokkades: Je kunt gevoelens van boosheid, verdriet, of angst ervaren zonder duidelijke oorzaak.
2. Relatieproblemen: Het kan moeilijk zijn om gezonde relaties te onderhouden, omdat je onbewust patronen in stand houdt.
3. Fysieke klachten: Stress en emotionele lasten kunnen zich uiten in hoofdpijn, slapeloosheid of chronische vermoeidheid.
4. Gebrek aan richting: Het voelt alsof je niet verder komt of alsof je niet weet waar je heen moet in je leven, hoe hard je ook je best doet.

Dit alles komt doordat je systeem uit balans is. Wanneer iedereen in jouw familiesysteem op de juiste plek staat, kan die balans terugkeren.

Het doorgeven van zware lasten

Wanneer je het idee hebt dat je hele zware lasten draagt – verdriet, boosheid, of zelfs fysieke klachten – kan het zijn dat je een plek inneemt in het familiesysteem die niet van jou is. Soms draag je onbewust lasten van je ouders of grootouders.

Een voorbeeld:

• Stel dat jouw oma eerder getrouwd was met een man die haar heeft verlaten. Als die man niet was weggegaan, was jouw opa nooit in haar leven gekomen. Zonder opa was jouw moeder nooit geboren, en zonder jouw moeder was jij er nooit geweest.
• In mijn eigen leven: Als mijn eerste man niet had besloten ons huwelijk te verbreken, was er geen ruimte geweest voor mijn tweede man. En zonder mijn tweede man waren mijn kinderen er niet geweest.

Dit soort verhalen laat zien hoe alles in een familiesysteem met elkaar verbonden is. Zelfs de moeilijke momenten en keuzes in eerdere generaties waren nodig om jou hier te brengen.

Hoe kom je weer op de juiste plek te staan?

Gelukkig kun je stappen zetten om jouw plek terug te vinden. Zoals bij de meeste processen, begint dit met bewustwording. Overweeg de volgende stappen:

Erken de plek van anderen:

Iedereen in jouw familiesysteem heeft een plek, zelfs mensen die je niet kent of niet mag. Door hun plek te erkennen, herstel je de balans. Door anderen te respecteren help  je namelijk ook je eigen positie te vinden en te versterken.

Waarom je jouw ouders moet erkennen (ook als je ze niet mag)

Misschien heb je een slechte band met je vader of moeder. Misschien ben je boos, teleurgesteld of wil je hen nooit meer zien. Toch blijven zij jouw ouders, hoe pijnlijk dat ook kan zijn. Het erkennen van hun rol betekent niet dat je alles moet goedkeuren wat ze hebben gedaan. Het betekent simpelweg dat je accepteert dat zij jouw plek in het systeem hebben bepaald.

Waarom is dat zo belangrijk?

• Omdat je anders onbewust een verkeerde plek inneemt.
• Omdat erkenning helpt om blokkades en patronen te doorbreken.

Bijvoorbeeld: wanneer je jouw vader volledig afwijst, kan het zijn dat je zelf problemen ervaart op gebieden die met ‘vaderenergie’ te maken hebben, zoals structuur, daadkracht of succes. Je kunt hierdoor vastlopen in je relaties of werk zonder te begrijpen waarom.

Laat lasten los die niet van jou zijn:

Vaak dragen we allerlei verantwoordelijkheden van anderen. Door deze terug te geven, creëer je ruimte voor jezelf om te groeien en je eigen pad te bewandelen, zonder de emotionele bagage die niet van jou is.

Familieopstellingen:

Dit is een krachtige methode om te zien waar je staat en wat je nodig hebt om in balans te komen. In een opstelling worden de dynamieken binnen je familiesysteem zichtbaar, waardoor je inzicht krijgt in verborgen patronen en blokkades. Het kan je helpen om relaties te herstellen en duidelijkheid te krijgen over jouw plek binnen het geheel, zodat je met meer rust en vertrouwen vooruit kunt.

Waarom iedereen in het systeem erbij hoort

In familiesystemen is iedereen belangrijk: ouders, broers, zussen, grootouders, maar ook miskramen en overleden familieleden. Iedereen heeft een plek en iedereen was nodig om jou op deze wereld te brengen. Dit geldt zelfs voor familieleden waar je weinig of geen contact mee hebt.

Een voorbeeld: Stel dat jouw moeder het vierde kind was en haar oudere broer (jouw oom) niet geboren was. Dan was jouw moeder misschien nooit geboren, en dus was jij er ook niet geweest. Elk persoon in het familiesysteem heeft bijgedragen aan jouw bestaan, direct of indirect.

In mijn werk laat ik dit vaak zien met poppetjes tijdens verdiepingssessies. Wanneer ik een poppetje wegneem – bijvoorbeeld van een grootouder – vraag ik mijn cliënten: “Stel dat jouw oma drie jaar eerder was overleden, was jouw moeder er dan geweest? Was jij er dan geweest?” Het antwoord is vaak een confronterende “nee”. Dit helpt om te realiseren dat iedereen erbij hoort.

Werk aan je overtuigingen:

Ga zitten voor een diep zelfonderzoek. Probeer te achterhalen waar jouw patronen vandaan komen en werk aan het loslaten van beperkende overtuigingen. Door je bewust te worden van de verhalen die je over jezelf gelooft, kun je deze herschrijven. Zo kies je voor een nieuwe, positieve kijk op je plek in het leven.

Deze stappen vergen moed en inzicht, maar het is de moeite waard. Wanneer je begrijpt wat jouw plek is en deze bewust inneemt, kan alles weer beginnen te stromen.

Conclusie: jouw plek is jouw kracht

Het innemen van jouw plek in het familiesysteem is essentieel voor een leven dat stroomt. Door je plek te erkennen, de juiste balans te herstellen en los te laten wat niet van jou is, kun je patronen doorbreken en rust vinden. Je verdient het om volledig jezelf te zijn.

Wil je hier meer over leren? Luister dan naar mijn podcast waarin ik dieper inga op dit onderwerp. Laat je inspireren en ontdek hoe je vanuit jouw eigen plek de rest van je leven kunt veranderen!